مجازات نگهداری افشانه فلفل

نگهداری و حمل غیرمجاز افشانه فلفل (اسپری اشک آور) و شوکر در ایران جرم محسوب می شود و طبق ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز، متخلفین با مجازات حبس مواجه خواهند شد، حتی اگر قصد دفاع شخصی داشته باشند. این وسایل جزو سلاح های سرد طبقه بندی شده و استفاده، نگهداری، حمل، توزیع و فروش آن ها بدون مجوز قانونی، پیگرد قضایی دارد.

در سالیان اخیر، با افزایش نگرانی ها در مورد امنیت فردی، تمایل به استفاده از ابزارهای دفاع شخصی مانند افشانه فلفل و شوکر در میان مردم افزایش یافته است. بسیاری با این تصور که این وسایل غیرکشنده هستند و برای دفاع شخصی ضروری به شمار می روند، اقدام به تهیه و حمل آن ها می کنند، غافل از آنکه این اقدام می تواند تبعات حقوقی جدی به دنبال داشته باشد. عدم آگاهی از قوانین مربوط به این وسایل، موجب می شود افراد ناخواسته درگیر پرونده های قضایی شوند. این مقاله با هدف روشن ساختن ابعاد قانونی و مجازات های مرتبط با نگهداری، حمل، توزیع و فروش افشانه فلفل و شوکر در ایران، به بررسی دقیق این موضوع می پردازد و تلاش می کند به تمامی ابهامات رایج پاسخ دهد.

افشانه فلفل (اسپری اشک آور) چیست؟

افشانه فلفل، که به آن اسپری اشک آور نیز گفته می شود، ابزاری است که حاوی یک ماده شیمیایی تحریک کننده است و برای دفاع شخصی یا کنترل شورش ها به کار می رود. ماده اصلی فعال در بیشتر افشانه های فلفل، ترکیبی به نام کپسایسین (Capsaicin) است که از گیاهان فلفل تند (مانند فلفل چیلی) استخراج می شود. این ترکیب مسئول ایجاد حس سوزش در فلفل است.

نحوه عملکرد افشانه فلفل بر اساس ایجاد واکنش های فیزیولوژیکی شدید در فرد مورد حمله است. هنگامی که این ماده به سمت صورت فرد پاشیده می شود، بلافاصله با چشم ها، مجاری تنفسی و پوست تماس پیدا می کند. اثرات این تماس شامل موارد زیر است:

• چشم ها: ایجاد سوزش شدید، درد، التهاب و ریزش اشک فراوان که منجر به کوری موقت می شود. پلک ها به صورت غیرارادی بسته می شوند و فرد قادر به باز کردن چشم های خود نخواهد بود.
• مجاری تنفسی: باعث تحریک گلو و بینی شده و به سرفه، عطسه، تنگی نفس و احساس خفگی موقت منجر می شود. این واکنش ها توانایی فرد را برای ادامه حمله به شدت کاهش می دهد.
• پوست: در محل تماس با پوست، احساس سوزش و قرمزی ایجاد می شود.

این اثرات معمولاً موقتی هستند و بسته به غلظت کپسایسین و میزان تماس، از چند دقیقه تا حدود یک ساعت به طول می انجامند. هدف از استفاده از افشانه فلفل، ایجاد یک فرصت برای فرد مدافع جهت فرار یا درخواست کمک است. غلظت ترکیبات کپسایسین در افشانه های فلفل موجود در بازار یکسان نیست و انواع مختلفی با قدرت های متفاوت وجود دارند که البته همگی بدون مجوز غیرقانونی محسوب می شوند.

شوکر چیست؟

شوکر یا دستگاه تولیدکننده شوک الکتریکی، ابزاری غیرکشنده است که برای دفاع شخصی و کنترل افراد به کار می رود. این وسیله با تولید یک شوک الکتریکی با ولتاژ بالا اما جریان بسیار پایین، موجب اختلال موقت در سیستم عصبی و عضلانی فرد می شود. شوکرها از باتری تغذیه می کنند و دارای دو الکترود هستند که با تماس مستقیم با بدن مهاجم، جریان الکتریکی را منتقل می کنند.

نحوه عملکرد شوکر بر این اساس است که جریان الکتریکی به صورت ناگهانی وارد بدن فرد شده و باعث انقباض غیرارادی و شدید ماهیچه ها می شود. این انقباضات، کنترل فرد بر عضلات خود را برای لحظاتی مختل کرده و درد شدیدی ایجاد می کند. تأثیرات شوکر بر فرد شامل موارد زیر است:

• درد شدید: شوک الکتریکی باعث درد حاد و ناگهانی در ناحیه تماس می شود.
• انقباض عضلانی: ماهیچه ها به صورت غیرارادی منقبض شده و فرد قادر به حرکت طبیعی یا ادامه حمله نخواهد بود. این امر می تواند منجر به از دست دادن تعادل و زمین خوردن شود.
• گیجی و بی حالی موقت: برخی افراد پس از شوک دچار گیجی، ضعف و بی حالی کوتاه مدت می شوند.

باید توجه داشت که شوکرها عموماً ابزاری غیرکشنده محسوب می شوند و هدف آن ها فلج کردن موقت فرد مهاجم است، نه وارد آوردن آسیب دائمی یا کشنده. این ویژگی آن ها را از سلاح های گرم متمایز می کند. با این حال، استفاده از آن ها روی افراد خاص مانند بیماران قلبی، زنان باردار یا کودکان، می تواند خطرناک باشد. مانند افشانه فلفل، حمل، نگهداری، توزیع و فروش شوکر نیز در ایران بدون اخذ مجوزهای قانونی ممنوع و جرم است و مجازات های خاص خود را دارد.

مبانی قانونی جرم انگاری حمل و نگهداری افشانه فلفل و شوکر در ایران

جرم انگاری حمل و نگهداری افشانه فلفل و شوکر در ایران، ریشه در قانونی با عنوان قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیر مجاز مصوب سال ۱۳۹۰ دارد. این قانون به تفصیل به انواع سلاح ها، مهمات و تجهیزات مرتبط پرداخته و شرایط قانونی نگهداری و حمل آن ها را مشخص کرده است. هدف اصلی این قانون، کنترل و نظارت بر ابزارهایی است که می توانند در ارتکاب جرایم مورد استفاده قرار گیرند یا امنیت عمومی را به خطر بیندازند.

ماده ۱۲ این قانون به صورت خاص، مرجع اصلی جرم انگاری نگهداری، حمل، توزیع و فروش غیرمجاز افشانه فلفل و شوکر محسوب می شود. بر اساس این ماده قانونی، هرگونه اقدام به خرید، نگهداری، حمل، توزیع، یا فروش این وسایل بدون مجوز از مراجع ذی صلاح، جرم تلقی شده و مرتکب آن مستحق مجازات خواهد بود. این ماده، افشانه فلفل (اسپری های اشک آور) و شوکر را در زمره سلاح های سرد طبقه بندی کرده است که مشمول مقررات سخت گیرانه این قانون می شوند. اهمیت این ماده در آن است که به صراحت، تمامی مراحل تهیه تا استفاده از این وسایل را تحت پوشش قانونی قرار می دهد و راه را بر هرگونه سوءاستفاده یا بی قانونی می بندد.

قانونگذار با این رویکرد، در پی ایجاد نظم و امنیت در جامعه بوده و حتی اگر فردی با نیت دفاع شخصی اقدام به حمل این وسایل کند، از نظر قانونی، عمل او جرم محسوب می شود. دلیل این امر، قابلیت بالقوه این وسایل برای ایجاد آسیب و همچنین سوءاستفاده های احتمالی از آن ها در موقعیت های غیرضروری یا حتی در ارتکاب جرایم دیگر است. لذا، آگاهی از این مبانی قانونی برای هر شهروندی که قصد تهیه یا حمل این وسایل را دارد، حیاتی و ضروری است تا از بروز مشکلات حقوقی پیشگیری کند.

جزئیات مجازات نگهداری، حمل و فروش غیرمجاز افشانه فلفل

مجازات های قانونی برای نگهداری، حمل، توزیع و فروش غیرمجاز افشانه فلفل در ایران، به صورت صریح در قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیر مجاز تعیین شده اند. آگاهی از این مجازات ها می تواند افراد را از انجام اقدامات غیرقانونی بازدارد.

میزان مجازات برای افشانه فلفل

بر اساس ماده ۱۲ قانون مذکور، هر فردی که به صورت غیرمجاز اقدام به خرید، نگهداری، حمل، توزیع یا فروش اسپری اشک آور یا افشانه دفاعی نماید، به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. این مجازات نشان دهنده جدیت قانونگذار در برخورد با تخلفات مربوط به سلاح های سرد، حتی انواع به ظاهر کم خطرتر آن ها است.

یکی از نکات بسیار مهمی که اغلب مورد غفلت قرار می گیرد، این است که قصد دفاع شخصی، رافع مسئولیت کیفری نیست و نمی تواند توجیهی برای حمل یا نگهداری غیرمجاز این وسایل باشد. قانون به صراحت می گوید که اصل بر ممنوعیت است، مگر در موارد استثنائی که با مجوز قانونی همراه باشد. بنابراین، حتی اگر فردی صرفاً با هدف محافظت از خود در برابر خطرات احتمالی، افشانه فلفل را حمل کند، باز هم مرتکب جرم شده و مشمول مجازات قانونی خواهد بود. دستگاه قضایی به انگیزه فرد در زمان حمل نمی پردازد، بلکه صرفاً به نفس عمل مجرمانه (حمل بدون مجوز) رسیدگی می کند.

علاوه بر مجازات اصلی، بررسی شرایط احتمالی تشدید یا تخفیف مجازات نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان مثال:

• اگر از افشانه فلفل غیرمجاز در ارتکاب جرم دیگری (مانند درگیری، سرقت، یا آزار و اذیت) استفاده شود، مجازات نگهداری و حمل آن می تواند با مجازات جرم اصلی ادغام یا تشدید شود.
• سابقه کیفری فرد نیز می تواند در تصمیم گیری قاضی برای تعیین حداقل یا حداکثر مجازات تأثیرگذار باشد. افرادی که دارای سوابق کیفری مرتبط هستند، ممکن است با مجازات های سنگین تری مواجه شوند.
• از سوی دیگر، در صورتی که فرد فاقد سابقه کیفری باشد و شرایط خاصی از جمله ندامت یا همکاری با مراجع قضایی وجود داشته باشد، ممکن است قاضی با استفاده از ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی، اقدام به تخفیف مجازات کند.

این جنبه ها نشان می دهد که هر پرونده ای دارای شرایط منحصر به فرد خود است و تصمیم نهایی قاضی بر اساس مجموعه شواهد و قرائن پرونده خواهد بود. بنابراین، هرگونه تصور نادرست در مورد مجاز بودن این ابزارها برای دفاع شخصی، می تواند فرد را با تبعات جدی حقوقی روبه رو سازد.

جزئیات مجازات نگهداری، حمل و فروش غیرمجاز شوکر

در کنار افشانه فلفل، شوکر نیز به عنوان یکی از ابزارهای دفاع شخصی که بدون مجوز قانونی، نگهداری و حمل آن جرم تلقی می شود، دارای مجازات های خاص خود است. این مجازات ها نیز در همان چارچوب قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیر مجاز تعریف شده اند.

میزان مجازات برای شوکر

همانند افشانه فلفل، بر اساس ماده ۱۲ قانون مذکور، هر فردی که بدون اخذ مجوز قانونی اقدام به خرید، نگهداری، حمل، توزیع یا فروش شوکر نماید، به حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه محکوم خواهد شد. این مجازات نیز، تأکیدی بر رویکرد سختگیرانه قانونگذار در قبال تمامی سلاح های سرد غیرمجاز است.

با مقایسه مجازات شوکر با افشانه فلفل، می توان مشاهده کرد که مجازات حمل و نگهداری شوکر در قانون، اندکی خفیف تر از افشانه فلفل در نظر گرفته شده است. (۹۱ روز تا ۶ ماه حبس برای شوکر در مقابل ۶ ماه تا ۲ سال حبس برای افشانه فلفل). این تفاوت ممکن است ناشی از ارزیابی های قانونگذار از میزان پتانسیل آسیب رسانی یا نوع کاربری رایج هر یک از این وسایل باشد، اما به هیچ وجه به معنای قانونی بودن یا کم اهمیت بودن جرم حمل شوکر نیست.

بار دیگر تأکید می شود که قصد دفاع شخصی، هرگز نمی تواند مجوز قانونی برای حمل یا نگهداری شوکر بدون اخذ مجوز باشد. افرادی که با این نیت اقدام به تهیه شوکر می کنند، باید آگاه باشند که در صورت کشف و رسیدگی قضایی، به دلیل نگهداری غیرمجاز تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت و دادگاه به قصد و نیت آن ها در زمان ارتکاب جرم رسیدگی نمی کند، بلکه صرفاً به وقوع عمل مجرمانه (حمل یا نگهداری بدون مجوز) توجه دارد. در این موارد نیز، شرایطی مانند سابقه کیفری فرد، نحوه و موقعیت کشف شوکر و سایر جرایم احتمالی مرتبط، می تواند در تعیین میزان دقیق مجازات توسط قاضی تأثیرگذار باشد.

توصیه اکید می شود که شهروندان از نگهداری و حمل هرگونه سلاح سرد، اعم از افشانه فلفل یا شوکر، بدون مجوز قانونی پرهیز کنند تا از بروز مشکلات حقوقی و کیفری در امان بمانند. آگاهی از این قوانین، گام نخست در رعایت حقوق و حفظ امنیت فردی و اجتماعی است.

شرایط قانونی حمل افشانه فلفل و شوکر (مجوزها و استثنائات)

با وجود جرم انگاری کلی حمل و نگهداری افشانه فلفل و شوکر، قانون موارد استثنائی را نیز پیش بینی کرده است که در آن، برخی افراد یا مشاغل می توانند با رعایت شرایط خاص و اخذ مجوزهای لازم، این وسایل را حمل و استفاده کنند. این استثنائات عمدتاً به منظور تأمین امنیت در مشاغل خاص و نیروهای مسئول حفظ نظم و امنیت عمومی در نظر گرفته شده اند.

چه کسانی می توانند مجوز حمل دریافت کنند؟

افرادی که به دلیل ماهیت شغل خود به این ابزارها نیاز دارند، می توانند برای دریافت مجوز اقدام کنند. این گروه ها عمدتاً شامل:

• نیروهای مسلح و امنیتی: پلیس، سپاه، بسیج، و سایر ارگان های نظامی و امنیتی، با توجه به وظایف محوله و آموزش های خاص، مجاز به حمل این وسایل هستند.
• نگهبانان مسلح: نگهبانان مؤسسات، بانک ها، و سایر اماکن حساس که مجوز حمل سلاح گرم را دارند، ممکن است تحت شرایطی مجوز حمل شوکر یا افشانه فلفل را نیز دریافت کنند.
• پرسنل حراست: کارکنان حراست برخی سازمان ها و نهادها، پس از طی مراحل قانونی و آموزشی مشخص.

فرآیند و مرجع صدور مجوز برای حمل افشانه فلفل و شوکر، از طریق پلیس پیشگیری نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) و کمیسیون های مربوطه انجام می گیرد. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. درخواست کتبی: متقاضی باید درخواست رسمی خود را به همراه مدارک لازم (مانند معرفی نامه از سازمان یا محل کار، گواهی عدم سوءپیشینه، گواهی سلامت جسمی و روانی) به پلیس پیشگیری ارائه دهد.
2. تشکیل کمیسیون تخصصی: درخواست توسط کمیسیونی متشکل از کارشناسان و متخصصان در پلیس پیشگیری مورد بررسی قرار می گیرد. این کمیسیون توانایی فرد، ماهیت شغل، ضرورت حمل و سایر جوانب امنیتی را ارزیابی می کند.
3. آموزش های تخصصی: در صورت تأیید اولیه، متقاضی ممکن است ملزم به گذراندن دوره های آموزشی خاصی در مورد نحوه صحیح و ایمن استفاده از این وسایل شود.
4. صدور مجوز: پس از طی موفقیت آمیز تمامی مراحل و تأیید نهایی کمیسیون، مجوز حمل صادر می شود.

پس از اخذ مجوز نیز، محدودیت های مشخصی برای دارنده آن اعمال می شود. این محدودیت ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• حوزه جغرافیایی: معمولاً مجوز تنها برای حمل در یک محدوده جغرافیایی خاص (مانند محل کار) معتبر است و حمل آن در خارج از این محدوده ممنوع است.
• شرایط شغلی: مجوز فقط در حین انجام وظایف شغلی و در ساعات کاری معتبر است و دارنده نمی تواند در اوقات فراغت یا خارج از چارچوب شغل خود از آن استفاده کند.
• مدت اعتبار: مجوزها دارای مدت اعتبار مشخصی هستند و باید به صورت دوره ای تمدید شوند.
• عدم سوءاستفاده: تأکید جدی بر عدم سوءاستفاده از این ابزارها برای اهداف غیرقانونی یا خارج از چارچوب دفاع مشروع قانونی وجود دارد. هرگونه سوءاستفاده می تواند منجر به ابطال مجوز و پیگرد قانونی شود.

بنابراین، حتی در صورت دریافت مجوز، مسئولیت های سنگینی بر عهده فرد قرار می گیرد و عدم رعایت این شرایط می تواند عواقب حقوقی در پی داشته باشد. این رویکرد قانونگذار، نشان دهنده اهمیت حفظ امنیت عمومی و جلوگیری از هرج و مرج در جامعه است.

مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرایم مربوط به سلاح های سرد دفاع شخصی

تعیین مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرایم مربوط به حمل و نگهداری غیرمجاز سلاح های سرد مانند افشانه فلفل و شوکر، از اهمیت بالایی برخوردار است. در گذشته، گاهی این ابهام وجود داشت که آیا رسیدگی به این جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب است یا دادگاه عمومی. اما با صدور آرای وحدت رویه از سوی دیوان عالی کشور، این موضوع شفاف سازی شده است.

بر اساس رأی دیوان عالی کشور، صلاحیت رسیدگی به جرایم حمل و نگهداری غیرمجاز افشانه فلفل و شوکر، با دادگاه عمومی کیفری است و نه دادگاه انقلاب. دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی به جرایم خاصی را دارد که عموماً جنبه امنیتی و ضد حکومتی دارند. اما حمل سلاح سرد، هرچند جرم محسوب می شود، در دسته بندی جرایم عمومی قرار می گیرد و در صلاحیت دادگاه های کیفری عمومی است که به جرایم عادی رسیدگی می کنند.

روند کلی رسیدگی به پرونده های این چنینی معمولاً به شرح زیر است:

1. کشف جرم و تشکیل پرونده: پس از کشف افشانه فلفل یا شوکر غیرمجاز توسط ضابطین قضایی (مانند نیروی انتظامی)، پرونده ای در این خصوص تشکیل شده و فرد متهم بازداشت می شود.
2. تحقیقات مقدماتی: پرونده به دادسرا ارسال شده و توسط بازپرس یا دادیار مورد تحقیقات مقدماتی قرار می گیرد. در این مرحله، اظهارات متهم شنیده می شود، شواهد جمع آوری شده و در صورت لزوم، تحقیقات بیشتری صورت می گیرد.
3. صدور قرار نهایی در دادسرا: پس از اتمام تحقیقات، بازپرس یا دادیار قرار نهایی (قرار مجرمیت یا منع تعقیب) را صادر می کند. در صورت صدور قرار مجرمیت و تأیید آن توسط دادستان، کیفرخواست صادر و پرونده به دادگاه عمومی کیفری ارسال می شود.
4. رسیدگی در دادگاه کیفری: دادگاه عمومی کیفری به اتهامات وارد شده رسیدگی کرده و با در نظر گرفتن ادله، دفاعیات متهم و وکیل وی، و همچنین نظرات دادستان، حکم مقتضی را صادر می کند. این حکم می تواند شامل حبس تعزیری (مطابق مواد قانونی)، جزای نقدی (در صورت تبدیل حبس یا وجود شرایط قانونی) و یا تبرئه باشد.
5. امکان تجدیدنظرخواهی: حکم صادره از دادگاه بدوی قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.

آگاهی از مرجع صالح قضایی، به متهمان و وکلای آن ها کمک می کند تا از حقوق خود مطلع باشند و مسیر درست دفاعی را طی کنند. به دلیل پیچیدگی های قانونی و اهمیت دفاع مناسب در پرونده های کیفری، اکیداً توصیه می شود که افراد در صورت مواجهه با چنین اتهاماتی، از همان ابتدا از مشاوره و خدمات یک وکیل متخصص در امور کیفری بهره مند شوند تا بهترین نتیجه ممکن حاصل گردد.

بر اساس رأی دیوان عالی کشور، صلاحیت رسیدگی به جرایم حمل و نگهداری غیرمجاز افشانه فلفل و شوکر، با دادگاه عمومی کیفری است و قصد دفاع شخصی، توجیهی برای حمل غیرمجاز این وسایل نیست.

تفاوت های کلیدی در جرم انگاری و مجازات افشانه فلفل و شوکر

با وجود اینکه افشانه فلفل و شوکر هر دو در دسته سلاح های سرد غیرمجاز قرار می گیرند و مشمول قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات هستند، تفاوت های ظریفی در جرم انگاری و به ویژه در میزان مجازات آن ها وجود دارد که شناخت این تمایزات ضروری است. این تفاوت ها احتمالاً بر اساس ارزیابی قانونگذار از میزان خطرات و تأثیرات هر یک از این وسایل در ایجاد آسیب یا به هم زدن نظم عمومی شکل گرفته اند.

تفاوت اصلی در میزان مجازات حبس تعزیری است:

وسیله	نوع مجازات	میزان حبس تعزیری
افشانه فلفل (اسپری اشک آور)	نگهداری، حمل، توزیع، فروش غیرمجاز	۶ ماه تا ۲ سال
شوکر	نگهداری، حمل، توزیع، فروش غیرمجاز	۹۱ روز تا ۶ ماه

همانطور که مشاهده می شود، قانونگذار برای جرایم مربوط به افشانه فلفل مجازات سنگین تری را در نظر گرفته است. این امر می تواند ناشی از این باشد که افشانه فلفل قابلیت تأثیرگذاری گسترده تری (مانند تحریک تنفسی و چشمی) دارد و ممکن است در محیط های بسته یا پرجمعیت، موجب ایجاد اختلال بیشتری شود. از سوی دیگر، شوکر عمدتاً نیاز به تماس مستقیم دارد و تأثیر آن محدودتر و کوتاه مدت تر است.

تفاوت دیگر می تواند در نحوه کاربری و تأثیر فیزیکی باشد. افشانه فلفل با پخش مواد شیمیایی، باعث سوزش و کوری موقت می شود، در حالی که شوکر با شوک الکتریکی، کنترل عضلانی را از بین می برد. هر دو وسیله غیرکشنده تلقی می شوند، اما قانونگذار با این درجه بندی در مجازات ها، به نوعی تفاوت در پتانسیل آسیب رسانی یا میزان تهدید آن ها را لحاظ کرده است.

نکته مهم این است که با وجود این تفاوت در میزان مجازات، رویکرد کلی قانون در قبال هر دو وسیله یکسان است: هرگونه نگهداری، حمل، توزیع یا فروش بدون مجوز قانونی، جرم محسوب می شود و قصد دفاع شخصی به هیچ وجه نمی تواند رافع مسئولیت کیفری باشد. این اصل کلی برای هر دو نوع سلاح سرد برقرار است و افراد باید به آن توجه کامل داشته باشند.

نقش قصد در جرم نگهداری و حمل سلاح سرد

در مباحث حقوقی مربوط به نگهداری و حمل سلاح های سرد، از جمله افشانه فلفل و شوکر، غالباً این پرسش مطرح می شود که آیا قصد و نیت فرد در زمان ارتکاب جرم، تأثیری بر ماهیت مجرمانه عمل او دارد یا خیر. پاسخ صریح قانون و رویه قضایی این است که قصد دفاع شخصی، رافع مسئولیت کیفری نیست و نمی تواند توجیهی برای حمل یا نگهداری غیرمجاز این وسایل باشد.

نظام حقوقی ایران، میان جرم نگهداری یا حمل غیرمجاز سلاح و دفاع مشروع تمایز قائل است. جرم نگهداری غیرمجاز، یک جرم مطلق است؛ یعنی صرف عمل نگهداری یا حمل وسیله بدون مجوز، حتی اگر به قصد دفاع از خود باشد، جرم محسوب می شود. در این حالت، دادگاه به این موضوع که فرد قصد سوئی نداشته و صرفاً برای محافظت از خود این وسایل را تهیه کرده، توجهی نمی کند، بلکه تنها به عدم وجود مجوز قانونی می پردازد.

اما دفاع مشروع یک مفهوم متفاوت است که به شرایطی اشاره دارد که فرد برای دفع حمله قریب الوقوع و غیرقانونی، ناگزیر به استفاده از نیروی دفاعی متناسب با حمله می شود. در شرایط دفاع مشروع، حتی اگر فرد از وسیله ای استفاده کند که به صورت عادی حمل آن غیرمجاز باشد، در صورت احراز تمامی شرایط قانونی دفاع مشروع، ممکن است از مجازات استفاده از آن وسیله معاف شود. با این حال، این معافیت صرفاً مربوط به فعل دفاعی در آن لحظه است و نه به جرم قبلی نگهداری یا حمل غیرمجاز آن وسیله. به عبارت دیگر:

• اگر فردی افشانه فلفل یا شوکر غیرمجاز را حمل کند و در یک موقعیت دفاع مشروع از آن استفاده کند، ممکن است برای استفاده در آن لحظه مورد مجازات قرار نگیرد (در صورت احراز شرایط دفاع مشروع).
• اما او همچنان بابت نگهداری و حمل غیرمجاز همان وسیله، پیش از واقعه دفاع مشروع، مسئولیت کیفری دارد و مشمول مجازات های تعیین شده در ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات خواهد بود.

این تفکیک مهم است زیرا تأکید می کند که قانون، پیشگیری از وقوع جرم را در اولویت قرار داده و از حمل هرگونه سلاح سرد بدون مجوز، حتی با نیت خیر، جلوگیری می کند تا از سوءاستفاده های احتمالی و به هم ریختن نظم عمومی پیشگیری کند. لذا، هر شهروندی باید پیش از تهیه چنین وسایلی، به صورت کامل از تبعات قانونی آن آگاه باشد.

توزیع و فروش غیرمجاز افشانه فلفل و شوکر؛ پیامدهای قانونی

علاوه بر نگهداری و حمل غیرمجاز افشانه فلفل و شوکر، قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات به صراحت، توزیع و فروش این وسایل را نیز جرم انگاری کرده است. این بخش از قانون، به منظور مقابله با شبکه های تأمین و بازار سیاه اینگونه ابزارها تدوین شده و پیامدهای قانونی جدی برای متخلفین در پی دارد.

بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیر مجاز، هر فردی که اقدام به توزیع یا فروش غیرمجاز افشانه فلفل (اسپری اشک آور) یا شوکر نماید، مشمول همان مجازات های تعیین شده برای نگهداری و حمل غیرمجاز خواهد شد. این بدان معناست که:

• برای توزیع و فروش غیرمجاز افشانه فلفل، فرد به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم می شود.
• برای توزیع و فروش غیرمجاز شوکر، فرد به حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه محکوم خواهد شد.

این مجازات ها نه تنها شامل فروشندگان اصلی و عمده فروشان می شود، بلکه افرادی را که به صورت خرد یا از طریق بسترها و شبکه های اجتماعی اینترنتی اقدام به عرضه و فروش این وسایل می کنند، نیز در بر می گیرد. قانونگذار با این رویکرد جامع، قصد دارد تمامی حلقه های زنجیره تأمین و عرضه غیرقانونی این ابزارها را قطع کند.

پیامدهای قانونی برای توزیع کنندگان و فروشندگان غیرمجاز، ممکن است حتی از دارندگان ساده نیز جدی تر باشد، زیرا فعالیت آن ها به گسترش دسترسی به این ابزارها کمک می کند و می تواند به صورت بالقوه امنیت جامعه را بیشتر تهدید کند. در مواردی که حجم وسیعی از این وسایل قاچاق یا توزیع شود، علاوه بر مجازات های فوق، ممکن است اتهامات دیگری مانند قاچاق کالا نیز متوجه فرد یا شبکه متخلف شود که مجازات های سنگین تری را در پی خواهد داشت.

هرگونه اقدام به توزیع یا فروش غیرمجاز افشانه فلفل یا شوکر، مشمول همان مجازات های حبس تعیین شده برای نگهداری و حمل غیرمجاز این وسایل است و هیچ استثنایی برای فروشندگان خرد یا آنلاین وجود ندارد.

توصیه می شود که افراد نه تنها از خرید و نگهداری غیرمجاز این وسایل خودداری کنند، بلکه به هیچ عنوان در زمینه توزیع یا فروش آن ها نیز فعالیت نکنند تا از تبعات سنگین قانونی مصون بمانند. آگاهی از این قوانین و رعایت آن ها، گامی اساسی در جهت حفظ نظم و امنیت عمومی و جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی برای افراد است.

نتیجه گیری

نگهداری، حمل، توزیع و فروش افشانه فلفل (اسپری اشک آور) و شوکر در ایران بدون مجوز قانونی، جرم محسوب می شود و متخلفین بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیر مجاز، با مجازات حبس تعزیری مواجه خواهند شد. مجازات افشانه فلفل از شش ماه تا دو سال و برای شوکر از نود و یک روز تا شش ماه حبس تعیین شده است. نکته حائز اهمیت این است که حتی اگر فردی با قصد دفاع شخصی این وسایل را حمل کند، این نیت، رافع مسئولیت کیفری او در قبال نگهداری غیرمجاز نیست و عمل او همچنان جرم تلقی می شود.

تنها استثناء برای حمل قانونی این ابزارها، مربوط به مشاغل خاص (مانند نیروهای امنیتی و نگهبانان مسلح) است که پس از طی مراحل قانونی و اخذ مجوز از پلیس پیشگیری ناجا و کمیسیون های مربوطه، می توانند با رعایت محدودیت های مشخص، این وسایل را حمل کنند. مرجع صالح قضایی برای رسیدگی به این جرایم، دادگاه عمومی کیفری است. با توجه به پیچیدگی های قانونی و اهمیت تبعات کیفری، همواره توصیه می شود در صورت مواجهه با اتهامات مربوط به حمل یا نگهداری سلاح سرد، حتماً از مشاوره وکلای متخصص در امور حقوقی و کیفری بهره مند شوید. رعایت قوانین، نه تنها امنیت فردی، بلکه نظم و آرامش جامعه را نیز تضمین می کند.