محل زندگی کوسه ها

کوسه ها این موجودات شگفت انگیز و باستانی اعماق دریا قرن هاست که ذهن انسان را به خود مشغول کرده اند. آن ها شکارچیان رأس هرم غذایی اقیانوس ها محسوب می شوند و نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم های دریایی ایفا می کنند. درک چیستی کوسه ها نحوه زندگی خصوصیات منحصربه فرد کالبدشناسی و فیزیولوژی آن ها و همچنین پیچیدگی تعاملشان با انسان به ما کمک می کند تا این موجودات باشکوه را بهتر بشناسیم و اهمیت حفاظت از آن ها را دریابیم.

کوسه چیست؟

کوسه ها گروه بزرگی از ماهیان غضروفی هستند که برخلاف ماهیان استخوانی اسکلتی از جنس غضروف دارند. این موجودات دریایی بیش از ۴۰۰ میلیون سال پیش پدید آمده اند و در طول میلیون ها سال تغییرات کمی داشته اند. بیش از ۵۰۰ گونه مختلف از کوسه ها در اقیانوس های جهان زندگی می کنند که از نظر اندازه شکل و رفتار تنوع بسیار زیادی دارند. ویژگی بارز آن ها داشتن پنج تا هفت شکاف آبششی در طرفین سر و باله های سینه ای است که به سر متصل نیستند.

تحقیق درباره زندگی کوسه ها و خصوصیات آن ها

تحقیقات گسترده ای روی زندگی کوسه ها انجام شده که نشان می دهد آن ها موجوداتی بسیار تخصصی در شکار هستند. کوسه ها با حس شنوایی فوق العاده خود می توانند لرزش های با بسامد پایین را از فواصل دور تشخیص دهند. این حساسیت به لرزش های خاص آن ها را به سمت طعمه های زخمی یا ضعیف هدایت می کند. هرچه به شکار نزدیک تر می شوند حس بویایی قوی آن ها وارد عمل می شود. آن ها قادرند مقادیر بسیار ناچیزی از خون را در حجم زیادی از آب تشخیص دهند.

علاوه بر این کوسه ها دارای یک حس ششم منحصربه فرد هستند که به آن ها امکان می دهد سیگنال های الکتریکی ضعیف تولید شده توسط موجودات زنده را دریافت کنند. این حس از طریق منافذ کوچکی روی پوزه و سر که به آمپول های لورنزینی معروف هستند عمل می کند و به کوسه ها کمک می کند تا طعمه هایی را که حتی در زیر شن پنهان شده اند پیدا کنند. این مجموعه حواس پیشرفته کوسه ها را به شکارچیانی بسیار موفق تبدیل کرده است.

اطلاعاتی جالب درباره کوسه بزرگ سفید

کوسه بزرگ سفید یکی از معروف ترین و شناخته شده ترین گونه های کوسه در جهان است. این شکارچی قدرتمند به دلیل اندازه بزرگ و توانایی های شکاری بی نظیرش شهرت دارد. یکی از خصوصیات جالب کوسه بزرگ سفید توانایی آن در حفظ دمای بدن در مقایسه با آب سرد اطراف است. این ویژگی که در بین تعداد کمی از کوسه ها دیده می شود به آن ها امکان می دهد در آب های سردتر فعال تر باشند و با سرعت بیشتری حرکت کنند.

طبقه بندی

بیش از ۵۰۰ گونه کوسه در جهان شناسایی شده اند که در سیزده راسته مختلف طبقه بندی می شوند. این طبقه بندی بر اساس ویژگی های کالبدشناسی و ژنتیکی انجام می گیرد و تنوع عظیم این گروه از ماهیان را نشان می دهد. راسته های مختلفی از کوسه ها وجود دارند که هر کدام شامل گونه هایی با خصوصیات منحصربه فرد هستند. به عنوان مثال راسته زمین کوسه سانان شامل گونه هایی مانند کوسه ببری و کوسه سرچکشی است در حالی که راسته کوسه سانان شامل کوسه بزرگ سفید و کوسه ماکو می شود.

سایر راسته ها شامل شش آبششی سانان خاردارکوسه سانان اره کوسه سانان فرشته کوسه سانان کوسه های سرگاوی و کوسه نهنگ سانان هستند. هر یک از این گروه ها نمایانگر سازگاری های تکاملی خاصی برای زندگی در زیستگاه ها و شیوه های شکاری متفاوت هستند. این طبقه بندی به دانشمندان کمک می کند تا روابط تکاملی بین گونه های مختلف کوسه را درک کنند و تنوع زیستی آن ها را بهتر مدیریت نمایند.

کالبدشناسی

بدن کوسه ها برای زندگی در محیط آبی و شکار بهینه سازی شده است. یکی از ویژگی های متمایز کالبدشناسی آن ها پوشش خارجی بدن است. پوست کوسه ها با دندانه های پوستی کوچکی پوشیده شده که جهت آن ها به سمت عقب است. این فلس های اصلاح شده نه تنها از پوست در برابر آسیب و انگل محافظت می کنند بلکه با کاهش نیروی مقاوم آب به آن ها کمک می کنند تا با کارایی بیشتری در آب شنا کنند. این ساختار سطح بدن نقش مهمی در پویایی مایعات اطراف کوسه ایفا می کند.

اسکلت بدن

همانطور که اشاره شد اسکلت کوسه ها برخلاف ماهیان استخوانی کاملاً از غضروف و بافت همبند تشکیل شده است. غضروف ماده ای انعطاف پذیر و بادوام است که چگالی کمتری نسبت به استخوان دارد. این ویژگی باعث می شود اسکلت کوسه سبک تر باشد و در نتیجه کوسه ها برای شنا کردن و حفظ شناوری انرژی کمتری مصرف کنند. با این حال غضروف به مرور زمان کلسیفیه می شود و استحکام بیشتری پیدا می کند. نکته قابل توجه دیگر نبود قفسه سینه در ساختار اسکلتی کوسه ها است.

دندان های کوسه ها

یکی از شناخته شده ترین ویژگی های کوسه ها دندان های آن هاست. کوسه ها برخلاف بسیاری از حیوانات دیگر دندان های خود را به طور مداوم در طول زندگی از دست می دهند و جایگزین می کنند. دندان های جدید در ردیف هایی پشت دندان های فعلی قرار دارند و با افتادن یا شکستن هر دندان دندان جدیدی از ردیف پشتی جایگزین آن می شود. برخی گونه ها در طول عمر خود ده ها هزار دندان جدید تولید می کنند. شکل و اندازه دندان ها در گونه های مختلف کوسه بسته به نوع رژیم غذایی آن ها متفاوت است و برای بریدن سوراخ کردن یا خرد کردن طعمه سازگار شده اند.

فیزیولوژی

فیزیولوژی کوسه ها شامل مجموعه ای از سازگاری های منحصربه فرد برای زندگی در محیط دریایی است. سیستم های حسی تنفس و تنظیم دمای بدن در آن ها به گونه ای تکامل یافته اند که آن ها را قادر به بقا به عنوان شکارچیان کارآمد می سازد.

شنوایی و بویایی کوسه ها

حس شنوایی کوسه ها بسیار توسعه یافته است و آن ها را قادر می سازد لرزش ها و صداهای کم بسامد را از فواصل بسیار دور در آب تشخیص دهند. این ویژگی به آن ها در یافتن منابع غذایی کمک می کند. حس بویایی کوسه ها نیز فوق العاده قوی است؛ آن ها می توانند بوی مواد شیمیایی مانند خون را در غلظت های بسیار پایین در آب ردیابی کنند. سوراخ های بینی آن ها که در زیر پوزه قرار دارند به طور مداوم جریان آب را برای تحلیل بوها دریافت می کنند.

تنفس

کوسه ها برای تنفس اکسیژن محلول در آب را از طریق شکاف های آبششی خود استخراج می کنند. آب از دهان وارد شده و از روی آبش ها عبور می کند و سپس از شکاف های آبششی خارج می شود. اکثر گونه های کوسه برای اطمینان از جریان مداوم آب روی آبش ها حتی در حالت استراحت آب را پمپاژ می کنند. با این حال برخی گونه های فعال تر مانند کوسه ماکو و کوسه بزرگ سفید باید دائماً در حال حرکت باشند تا آب از روی آبش هایشان عبور کند؛ این روش تنفس به «تهویه اجباری» معروف است و اگر این کوسه ها از حرکت باز بمانند ممکن است دچار کمبود اکسیژن شوند.

علاوه بر شکاف های آبششی اصلی بسیاری از کوسه ها دارای یک سوراخ کوچک پشت چشم به نام روزنک (spiracle) هستند. این روزنک در کوسه های کف زی که در بستر دریا استراحت می کنند نقش مهمی در جذب آب برای تنفس ایفا می کند زیرا دهان آن ها ممکن است در تماس با بستر باشد و نتوانند به راحتی آب را از آنجا وارد کنند. در کوسه های لجه زی فعال که دائماً در حال حرکت هستند روزنک معمولاً کوچک شده یا وجود ندارد.

تنظیم دمای بدن

بیشتر گونه های کوسه «خونسرد» هستند به این معنی که دمای داخلی بدن آن ها با دمای آب اطرافشان یکسان است. اما برخی از گونه های خاص به ویژه اعضای خانواده سفیدکوسگان مانند کوسه بزرگ سفید و کوسه ماکو قادر به تنظیم دمای بخش هایی از بدن خود (مانند ماهیچه های شنا و مغز) هستند. این کوسه ها «گرمازا» نامیده می شوند و دمای بدنشان می تواند بالاتر از آب اطراف باشد. آن ها این گرما را از طریق فعالیت ماهیچه های قرمز تولید می کنند و با استفاده از یک سیستم عروقی خاص به نام شبکه معجزه آسا (rete mirabile) گرما را در بدن خود حفظ می کنند. این توانایی به آن ها اجازه می دهد در آب های سردتر شکار کنند و عملکرد بهتری داشته باشند.

غذای کوسه ها

کوسه ها به عنوان شکارچیان رأس هرم غذایی نقش مهمی در کنترل جمعیت سایر موجودات دریایی دارند. رژیم غذایی آن ها بسته به گونه کوسه و زیستگاهی که در آن زندگی می کنند بسیار متنوع است. بسیاری از کوسه ها از ماهیان پستانداران دریایی کوچک فوک ها لاک پشت ها و پرندگان دریایی تغذیه می کنند. آن ها اغلب حیوانات ضعیف بیمار یا زخمی را شکار می کنند و با این کار به حفظ سلامت جمعیت طعمه های خود کمک می کنند. گونه های بزرگی مانند کوسه نهنگ و کوسه آسوده فیلترکننده هستند و از پلانکتون ها و ماهیان کوچک تغذیه می کنند.

دشمن طبیعی کوسه ها

با وجود جایگاه کوسه ها در بالای زنجیره غذایی دریا آن ها نیز دشمنانی دارند. در طبیعت تنها شکارچی مهم و اصلی کوسه ها انسان است. فعالیت های انسانی مانند صید بی رویه تخریب زیستگاه ها و آلودگی تهدید اصلی برای بقای بسیاری از گونه های کوسه محسوب می شوند. کوسه های بزرگ تر ممکن است گاهی طعمه کوسه های بزرگ تر از خود یا نهنگ های قاتل قرار گیرند اما این موارد نادر هستند و انسان بزرگ ترین عامل کاهش جمعیت کوسه ها در سراسر جهان است.

مناطقی که کوسه ها بیشتر هستند

کوسه ها در تمامی اقیانوس های جهان از آب های کم عمق ساحلی گرفته تا اعماق اقیانوس ها یافت می شوند. آن ها در مناطق گرمسیری معتدل و حتی آب های نیمه قطبی زندگی می کنند. برخی گونه ها مانند گاوکوسه و کوسه های رودخانه ای حتی می توانند در آب های شیرین رودخانه ها و دریاچه ها نیز زندگی کنند که این یک استثنا در میان ماهیان غضروفی است.

زیستگاه های خاصی مانند صخره های مرجانی تپه های دریایی و مناطق نزدیک به خطوط ساحلی اغلب محل تجمع بیشتری از کوسه ها هستند زیرا این مناطق منابع غذایی فراوانی را برای آن ها فراهم می کنند. کوسه های لجه زی مانند کوسه نوک سفید نیز در اقیانوس های باز و دور از ساحل زندگی می کنند و مسافت های طولانی را برای یافتن غذا طی می کنند.

پنج گونه ی خطرناک آب های خلیج فارس

کوسه ها در آب های مختلفی از جمله خلیج فارس نیز یافت می شوند. در حالی که بسیاری از گونه های کوسه برای انسان بی خطر هستند تعداد کمی از آن ها به دلیل جثه بزرگ و رفتار شکاری خود می توانند خطرآفرین باشند. گونه هایی مانند کوسه ببری و گاوکوسه که در مناطق مختلف جهان از جمله آب های گرم یافت می شوند در فهرست گونه های بالقوه خطرناک برای انسان قرار دارند. حضور این گونه ها در آب های گرم تر مانند خلیج فارس ایجاب می کند که هنگام فعالیت در این مناطق احتیاط های لازم رعایت شود.

کوسه ها و انسان

ارتباط بین کوسه ها و انسان پیچیده است. از یک سو کوسه ها به عنوان شکارچیان قدرتمند شناخته می شوند و ترس از آن ها در فرهنگ عامه وجود دارد. از سوی دیگر آن ها نقش مهمی در اکوسیستم های دریایی ایفا می کنند و برای صنعت گردشگری (مانند غواصی با کوسه) نیز جذابیت دارند. متاسفانه فعالیت های انسانی تأثیرات مخربی بر جمعیت کوسه ها داشته است.

خطر کوسه ها برای انسان

با وجود ترس رایج حملات کوسه به انسان نادر هستند و اغلب ناشی از اشتباه گرفتن انسان با طعمه طبیعی است. بیشتر گونه های کوسه برای انسان بی خطر هستند. گونه های معدودی مانند کوسه بزرگ سفید کوسه ببری و گاوکوسه مسئول اکثر حملات ثبت شده هستند. این حملات اغلب در زمان هایی رخ می دهند که کوسه ها فعال ترند مانند سپیده دم غروب و شب و همچنین در مناطقی که دید در آب کم است یا منابع غذایی آن ها فراوان است مانند نزدیکی دهانه رودخانه ها.

صید کوسه

صید کوسه یک فعالیت جهانی است که برای تهیه گوشت پوست روغن کبد و به ویژه باله آن ها انجام می شود. باله کوسه در برخی فرهنگ ها به خصوص برای تهیه سوپ ارزش بالایی دارد. این تقاضا منجر به صید بی رویه کوسه ها شده است که پیامدهای ویرانگری برای جمعیت آن ها داشته است. سالانه میلیون ها کوسه صید می شوند که بسیاری از گونه ها را در معرض خطر انقراض قرار داده است.

ممنوعیت صید کوسه ها

با توجه به کاهش شدید جمعیت کوسه ها تلاش های بین المللی برای حفاظت از آن ها آغاز شده است. سازمان ها و کنوانسیون هایی مانند سایتس (CITES) مقرراتی را برای محدود کردن یا ممنوعیت تجارت گونه های در معرض خطر کوسه وضع کرده اند. این ممنوعیت ها به دنبال کنترل صید و تجارت غیرقانونی باله و گوشت کوسه هستند تا به جمعیت این موجودات اجازه بازیابی داده شود. اجرای این مقررات نیازمند همکاری بین المللی و نظارت دقیق است.

کوسه ها بیشتر در کجای دریا هستند؟

کوسه ها در تمامی اقیانوس های جهان از آب های کم عمق ساحلی و صخره های مرجانی گرفته تا اعماق دریا و حتی برخی آب های شیرین یافت می شوند.

کجا کوسه ببینیم؟

کوسه ها را می توان در زیستگاه های مختلف دریایی در سراسر جهان دید. برخی مناطق معروف برای مشاهده کوسه شامل جزایری مانند کوکوس و پالاوان خلیج فالس در آفریقای جنوبی و سواحل فلوریدا هستند.

آیا در دریای خزر(مازندران) کوسه وجود دارد؟

خیر در دریای خزر کوسه وجود ندارد. این دریاچه بزرگ به دلیل اکوسیستم و شوری متفاوت و انزوای جغرافیایی از اقیانوس ها زیستگاه مناسبی برای گونه های کوسه های اقیانوسی نیست.

چرا هیچ کوسه ای در دریای خزر شنا نمی کند؟

دریای خزر یک پهنه آبی شور با شوری پایین تر از اقیانوس ها است و از اقیانوس های جهان جدا شده است. گونه های کوسه عمدتاً در آب های اقیانوسی یا مرتبط با اقیانوس زندگی می کنند و اکوسیستم دریای خزر برای آن ها مناسب نیست.

غذای کوسه ها چیست؟

کوسه ها شکارچیان رأس هرم غذایی هستند و رژیم غذایی آن ها شامل ماهیان پستانداران دریایی لاک پشت ها و سایر موجودات دریایی است؛ آن ها اغلب حیوانات ضعیف یا زخمی را شکار می کنند.

دشمن طبیعی کوسه ها چیست؟

در طبیعت انسان اصلی ترین و بزرگ ترین دشمن طبیعی کوسه ها محسوب می شود که از طریق صید بی رویه جمعیت آن ها را تهدید می کند.

آیا کوسه ها برای انسان خطرناکند؟

اکثر گونه های کوسه برای انسان بی خطر هستند و حملات نادرند. تنها تعداد کمی از گونه ها مانند کوسه بزرگ سفید ببری و گاوکوسه خطرناک محسوب می شوند.

کوسه ها چگونه تنفس می کنند؟

کوسه ها از طریق شکاف های آبششی خود اکسیژن را از آب استخراج می کنند. آب از دهان وارد شده و از روی آبش ها عبور می کند. برخی گونه ها برای تنفس نیاز به حرکت مداوم دارند.

شنوایی و بویایی کوسه ها چگونه است؟

کوسه ها حس شنوایی قوی برای تشخیص لرزش های دور و حس بویایی فوق العاده ای برای ردیابی بوها مانند خون دارند. همچنین حس الکتریکی (آمپول های لورنزینی) به آن ها در یافتن شکار کمک می کند.

دندان های کوسه ها چه خصوصیاتی دارند؟

دندان های کوسه ها در ردیف های متعدد قرار گرفته اند و به طور مداوم جایگزین می شوند. با از دست دادن هر دندان دندان جدیدی از ردیف پشتی جای آن را می گیرد.