مختصری از تاریخ یزد

یزد شهری که در دل کویر ایران همچنان زنده و پویاست گنجینه ای بی نظیر از تاریخ فرهنگ و معماری شگفت انگیز کویری را در خود جای داده است. اگر به دنبال درک ریشه های عمیق این شهر باستانی آشنایی با سبک زندگی مردمانش و کشف سازه های بی بدیل آن هستید که با هوشمندی تمام با اقلیم سخت کویر سازگار شده اند این محتوا راهنمای شما خواهد بود. ما شما را در سفری به گذشته و حال این شهر خشت و گلی همراهی می کنیم تا با تاریخ پر فراز و نشیب موقعیت جغرافیایی خاص فرهنگ غنی معماری منحصر به فرد بناهای تاریخی چشم نواز اقتصاد پویا سوغات و صنایع دستی اصیل غذاهای لذیذ محلی راه های دسترسی متنوع آب و هوای خاص و محله های قدیمی آن آشنا شوید.

تاریخچه یزد

استان یزد سرزمینی بسیار کهن در فلات مرکزی ایران است که پیشینه سکونت در آن به دوران پیش از مادها و پارت ها می رسد. دست افزارهای سنگی کشف شده در شیرکوه و نگاره های کوه ارنان نشان از حضور انسان در اعصار باستان دارد. نارین قلعه میبد با قدمتی عیلامی گواه دیگری بر دیرینگی تمدن در این ناحیه است.

پژوهشگران منطقه یزد را که در مسیر شاهراه های مهم باستانی مانند ری – کرمان و پارس – خراسان قرار داشته بخشی از سرزمین های دوردست مادها دانسته اند. بنای اولیه برخی شهرهای استان یزد را به شخصیت های اساطیری و تاریخی مانند سلیمان ضحاک اسکندر مقدونی و ابراهیم نسبت می دهند که خود بیانگر قدمت افسانه ای و تاریخی این دیار است.

آثار باستانی پراکنده در استان یزد نشان می دهد که مدنیت در این منطقه در چهار کانون اصلی مهریز و خویدک یزد رستاق و میبد و اردکان متمرکز بوده است. نام های باستانی یزد مانند ایساتیس (به معنای مقدس و فرخنده) که در متون یونانی آمده و کثه (به معنای شهر کوچک) که در فارس نامه ابن بلخی ذکر شده همگی به قدمت و اهمیت این شهر اشاره دارند.

اتابکان یزد

دوره اتابکان یزد که نزدیک به ۱۴۰ سال بر این منطقه حکومت کردند یکی از مهم ترین دوران های آبادانی و پیشرفت شهر یزد به شمار می رود. این سلسله پس از کشته شدن فرامرز بن علی در جنگ با سپردن حکومت یزد به دختران او و گماردن رکن الدین سام به عنوان اتابک آغاز شد. اتابکان توانستند با درایت یزد را از گزند حوادث و حملات مصون نگه دارند.

در این دوره به دلیل امنیت نسبی بازرگانی و مبادله کالا رونق فراوانی یافت. کالاهای یزدی از طریق راه های زمینی به مناطق جنوبی ایران و حتی هندوستان صادر می شد. اتابکان در توسعه شهری نیز نقش مهمی ایفا کردند و بناهای متعددی در یزد ساختند که به رونق و آبادانی شهر افزود.

تاثیر حمله مغول ها بر یزد

هنگام حمله چنگیزخان مغول به ایران اتابک یزد سلطان قطب الدین عشقی با درایتی خاص سلطه مغولان را پذیرفت. این تصمیم باعث شد که یزد برخلاف بسیاری از شهرهای ایران از ویرانی و کشتار گسترده در امان بماند. جانشینان او نیز به عنوان دست نشاندگان مغولان با کفایت بر یزد حکومت کرده و امنیت نسبی را در شهر حفظ کردند.

این آرامش نسبی در دوران مغول به توسعه بازرگانی یزد کمک شایانی کرد. قرار گرفتن یزد در مسیرهای تجاری و امنیت راه ها که مورد توجه مغولان بود باعث شکوفایی اقتصادی و فرهنگی این ایالت شد و یزد به یکی از مراکز مهم تجاری در این دوره تبدیل گشت.

دوره صفویه

با ظهور شاه اسماعیل صفوی و یکپارچه شدن ایران یزد نیز به تصرف صفویان درآمد. در این دوره یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی و تولید ابریشم و منسوجات مرغوب اهمیت تجاری فراوانی یافت.

بازرگانان اروپایی و هندی از طریق راه های زمینی بین اصفهان و دهلی از یزد عبور می کردند و این امر به رونق اقتصادی شهر کمک کرد. حاکمان صفوی و خاندان های محلی مانند خاندان بافقی بناها و مجموعه های مهمی در یزد ساختند که بسیاری از آن ها امروز نیز پابرجا هستند.

موقعیت جغرافیایی یزد

شهر یزد در دشتی وسیع میان رشته کوه های شیرکوه و خرانق در مرکز فلات ایران واقع شده است. این موقعیت جغرافیایی خاص آب و هوای گرم و خشک کویری را برای یزد رقم زده است. میانگین ارتفاع شهر از سطح دریا حدود ۱۲۰۰ متر است.

یزد از شمال به شهرستان های میبد و زارچ از شرق به اردکان و بافق از غرب به تفت و اشکذر و از جنوب به ابرکوه و مهریز محدود می شود. قرارگیری در بخش مرکزی ایران و نزدیکی به کویر مرکزی از ویژگی های بارز موقعیت جغرافیایی این شهر است.

مردم و فرهنگ یزد

مردم یزد به خونگرمی سخت کوشی و قناعت شهرت دارند. فرهنگ یزدی عمیقاً ریشه در تاریخ و آموزه های دینی دارد. زندگی در اقلیم کویری روحیه سازگاری و استفاده بهینه از منابع را در مردم این دیار تقویت کرده است.

یزد به دلیل همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان مختلف در طول تاریخ به شهر همزیستی مسالمت آمیز نیز معروف است. آداب و رسوم خاص یزدی مانند مراسم عزاداری محرم در میدان امیرچخماق بخشی از هویت فرهنگی این شهر را تشکیل می دهند.

زبان و گویش یزدی

زبان رایج در میان مردم یزد فارسی با لهجه شیرین یزدی است. این لهجه دارای ویژگی های خاص واژگانی و آوایی است که آن را از فارسی معیار متمایز می کند. در میان زرتشتیان یزد نیز گویش خاصی به نام «گَورونی» یا «دری زرتشتی» رایج است که ریشه های باستانی دارد.

اگرچه لهجه یزدی در شهرستان های مختلف استان کمی متفاوت است اما کلیات آن حفظ شده و بخشی از هویت فرهنگی مردم یزد محسوب می شود. استفاده از این گویش در محاورات روزمره شعر و ادبیات محلی نشان دهنده اهمیت آن برای مردم منطقه است.

ادیان در یزد

بیشتر جمعیت شهر یزد را مسلمانان شیعه تشکیل می دهند. با این حال یزد یکی از مهم ترین مراکز زندگی زرتشتیان در ایران است و اقلیت قابل توجهی از هموطنان زرتشتی در این شهر ساکن هستند. وجود آتشکده و دخمه های زرتشتیان گواه این مدعاست.

علاوه بر مسلمانان و زرتشتیان اقلیت های مذهبی دیگری نظیر بهائیان و یهودیان نیز در طول تاریخ در یزد حضور داشته اند. این تنوع دینی و همزیستی مسالمت آمیز یکی از ویژگی های منحصر به فرد فرهنگی و اجتماعی شهر یزد است.

معماری شهر یزد

معماری یزد نمونه ای بی نظیر از سازگاری با اقلیم گرم و خشک کویری است و به همین دلیل بافت تاریخی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. استفاده هوشمندانه از مصالح بومی مانند خشت و گل و تکنیک های ساخت متناسب با شرایط آب و هوایی از ویژگی های این معماری است.

بادگیرها سازه هایی برای تهویه و خنک سازی طبیعی از بارزترین عناصر معماری یزد هستند که در کنار گنبدها و مناره ها سیمای خاصی به شهر بخشیده اند. کوچه های باریک و مسقف (ساباط ها) نیز برای ایجاد سایه و کاهش گرما طراحی شده اند.

بافت سنتی شهر یزد

بافت سنتی شهر یزد شامل شبکه ای پیچیده از کوچه های خشت و گلی خانه های حیاط دار بازارها مساجد حمام ها آب انبارها و حسینیه هاست که بافتی ارگانیک و متناسب با نیازهای زندگی در کویر ایجاد کرده است. بسیاری از این محلات قدیمی همچنان مسکونی و پویا هستند.

محلات تاریخی یزد هر کدام دارای مرکز محله ای شامل مسجد آب انبار و بازارچه بوده اند که نیازهای روزمره ساکنان را برطرف می کرده است. این ساختار محله ای حس همبستگی و اجتماع را در میان مردم تقویت می کرده است.

بناها و مکان های تاریخی یزد

یزد به دلیل قدمت طولانی و اهمیت تاریخی خود دارای بناها و مکان های تاریخی متعددی است که هر کدام بخشی از هویت این شهر را روایت می کنند. این آثار شامل مساجد باغ ها میدان ها آتشکده ها قنات ها خانه های تاریخی و مجموعه های باستانی است.

بازدید از این مکان ها فرصتی است تا با تاریخ و فرهنگ غنی یزد از نزدیک آشنا شوید و از نبوغ معماری کویری لذت ببرید. هر بنا داستانی از گذشته دارد که شما را به اعماق تاریخ می برد و عظمت این شهر را به نمایش می گذارد.

مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد یکی از زیباترین و باشکوه ترین مساجد ایران و شاهکار معماری اسلامی است. بنای اولیه این مسجد به دوران پیش از اسلام بازمی گردد اما بخش های اصلی آن در دوره های مختلف اسلامی به ویژه در دوره ایلخانی و تیموری ساخته و تکمیل شده است.

مناره های بلند و کاشی کاری های نفیس ایوان رفیع و شبستان های زیبا از ویژگی های معماری این مسجد هستند. کتیبه های موجود در مسجد تاریخ ساخت و بانیان آن را نشان می دهند و اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ معماری یزد ارائه می دهند.

باغ دولت آباد

باغ دولت آباد یزد یکی از زیباترین و معروف ترین باغ های ایرانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این باغ در دوره زندیه توسط محمد تقی خان بافقی حاکم یزد ساخته شده است.

ویژگی برجسته باغ دولت آباد بلندترین بادگیر خشتی جهان است که بر روی عمارت سردر باغ قرار دارد و هوای خنک را به داخل ساختمان هدایت می کند. طراحی هوشمندانه باغ استفاده از آب قنات و درختان سرسبز در دل کویر آن را به نمونه ای عالی از باغ های ایرانی تبدیل کرده است.

میدان امیر چخماق

مجموعه امیرچخماق شامل میدان تکیه مسجد حمام و بازار است که در دوره تیموری توسط امیر جلال الدین چخماق حاکم یزد و همسرش فاطمه خاتون بنا شده است. تکیه امیرچخماق با نمای خاص و طاق های متعدد یکی از نمادهای شهر یزد به شمار می رود.

این میدان در طول تاریخ مرکز برگزاری مراسم و رویدادهای مهم شهر بوده است. مسجد امیرچخماق نیز با کاشی کاری های زیبا و محراب نفیس از دیگر بخش های مهم این مجموعه است که بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جذب می کند.

آتشکده یزد

آتشکده بهرام یزد محل نگهداری آتش مقدس زرتشتیان است که قدمت شعله آن به بیش از ۱۵۰۰ سال پیش بازمی گردد. این آتش از آتشکده ای در استان فارس به یزد منتقل شده و از آن زمان تاکنون روشن نگه داشته شده است.

ساختمان فعلی آتشکده در سال ۱۳۱۳ خورشیدی با کمک مالی زرتشتیان ایران و هندوستان بنا شده است. معماری آتشکده با الهام از آتشکده های باستانی طراحی شده و حوض آب در مقابل آن زیبایی خاصی به فضا بخشیده است. این مکان مقدس برای زرتشتیان اهمیت ویژه ای دارد.

قنات زارچ

قنات زارچ یکی از قدیمی ترین و طولانی ترین قنات های جهان است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این قنات با طولی بیش از ۷۰ کیلومتر و هزاران میله چاه آب شیرین را از دامنه های شیرکوه به شهر یزد و مناطق اطراف آن منتقل می کند.

قنات ها نمادی از نبوغ و سازگاری ایرانیان با محیط خشک کویری هستند. قنات زارچ نقش حیاتی در تامین آب شرب و کشاورزی یزد در طول قرون داشته و به پایداری زندگی در این منطقه کمک کرده است. بازدید از بخش های مختلف قنات تجربه ای منحصر به فرد است.

دخمه زرتشتیان یزد

دخمه زرتشتیان یا برج خاموشان مکانی است که زرتشتیان در گذشته اجساد درگذشتگان خود را بر بالای آن قرار می دادند تا مورد تغذیه لاشخورها قرار گیرد و از آلودگی خاک و آب جلوگیری شود. این رسم بر اساس باورهای دینی زرتشتیان انجام می شد.

دخمه های یزد در نزدیکی کوه فهادان واقع شده اند و شامل دو برج مدور هستند. این مکان اکنون دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد اما بازدید از آن فرصتی برای آشنایی با یکی از آیین های کهن زرتشتی و سبک زندگی آن ها در گذشته است.

خانه لاری ها

خانه لاری ها یکی از زیباترین خانه های تاریخی یزد و نمونه ای عالی از معماری مسکونی دوره قاجار است. این خانه بزرگ و مجلل متعلق به یکی از تجار برجسته یزدی به نام حاج محمد ابراهیم لاری بوده است.

خانه لاری ها دارای بخش های مختلفی از جمله اندرونی بیرونی بادگیرها حیاط های متعدد تالار آینه و سرداب است. تزئینات زیبا نقاشی ها و ارسی های رنگی جلوه ای خاص به این خانه بخشیده اند و آن را به یکی از جاذبه های اصلی گردشگری یزد تبدیل کرده اند.

صنعت و اقتصاد یزد

اقتصاد یزد در طول تاریخ بر پایه کشاورزی (با استفاده از قنات ها) بازرگانی (به دلیل موقعیت در مسیرهای تجاری) و صنایع دستی به ویژه نساجی استوار بوده است. امروزه نیز یزد یکی از قطب های صنعتی ایران محسوب می شود.

صنایع نساجی فولاد کابل سازی و فناوری اطلاعات از مهم ترین بخش های صنعتی یزد هستند. شهرک های صنعتی متعدد و وجود کارخانجات بزرگ نقش مهمی در اشتغال و اقتصاد استان ایفا می کنند اگرچه این توسعه صنعتی چالش های زیست محیطی نیز به همراه داشته است.

سوغات و صنایع دستی یزد

یزد به داشتن سوغاتی های خوشمزه و صنایع دستی اصیل شهرت دارد. شیرینی های یزدی مانند قطاب باقلوا حاجی بادام پشمک و کیک یزدی بسیار معروف هستند و طعم بی نظیری دارند.

صنایع دستی یزد نیز شامل ترمه دارایی بافی (ایکات) شعربافی زیلو قالی و سفال است. این محصولات دست بافت و هنری نشان دهنده ذوق و مهارت هنرمندان یزدی هستند و بخش مهمی از هویت فرهنگی و اقتصادی شهر را تشکیل می دهند.

غذاهای محلی یزد

غذاهای محلی یزد با توجه به اقلیم کویری و مواد اولیه در دسترس دارای تنوع و طعم خاصی هستند. استفاده از حبوبات سبزیجات و گوشت در این غذاها رایج است. برخی از غذاهای محلی یزد شامل آش شولی قیمه نخود و کوفته یزدی است.

این غذاها با دستور پخت های سنتی و استفاده از ادویه های خاص منطقه طعمی متفاوت و لذیذ دارند. امتحان کردن غذاهای محلی بخشی از تجربه سفر به یزد و آشنایی با فرهنگ غذایی این دیار است.

راههای دسترسی به یزد

یزد از طریق شبکه های حمل و نقل متنوعی با سایر نقاط ایران ارتباط دارد. فرودگاه بین المللی شهید صدوقی یزد پروازهای داخلی و بین المللی دارد و دسترسی هوایی را فراهم می کند. ایستگاه راه آهن یزد نیز یکی از مهم ترین ایستگاه های شبکه ریلی کشور است.

علاوه بر این یزد از طریق جاده با شهرهای بزرگ ایران مرتبط است و پایانه های مسافربری آن اتوبوس هایی به مقاصد مختلف دارند. موقعیت مرکزی یزد در ایران دسترسی زمینی به آن را از جهات مختلف آسان کرده است.

آب و هوای یزد

آب و هوای یزد گرم و خشک کویری است. تابستان ها بسیار گرم و خشک هستند اما در فصول دیگر سال به ویژه بهار و پاییز هوا معتدل تر و دلپذیرتر است. زمستان ها نیز نسبتاً سرد هستند.

بارش باران در یزد کم است اما وجود قنات ها و نزدیکی به شیرکوه که باعث ایجاد ییلاقات خوش آب و هوا در اطراف یزد شده به تعدیل نسبی دما در مناطق کوهستانی کمک می کند. نوسان دمای شب و روز در فصول مختلف محسوس است.

محله های قدیمی یزد

شهر یزد دارای محله های قدیمی متعددی است که هر کدام تاریخ و ویژگی های خاص خود را دارند. بسیاری از این محلات مانند فهادان چهار منار لب خندق و شاه ابوالقاسم در محدوده بافت تاریخی ثبت جهانی شده قرار دارند.

این محلات با کوچه های باریک خانه های خشتی ساباط ها و مراکز محله ای نمونه ای زنده از معماری سنتی و سبک زندگی کویری هستند. قدم زدن در این محله ها تجربه ای بی نظیر از سفر به گذشته و آشنایی با بافت اصیل شهر یزد را فراهم می کند.

یزد کجاست؟

شهر یزد در مرکز ایران و در دشتی وسیع بین کوه های شیرکوه و خرانق واقع شده است. این شهر مرکز استان و شهرستان یزد است.

شهر یزد به چه چیزی معروف است؟

یزد به عنوان نخستین شهر خشت خام جهان شهر بادگیرها دارالعباده شهر قنات و قنوت و قناعت و همچنین شیرینی ها و صنایع دستی اصیل خود معروف است.

شهر یزد چند سال قدمت دارد؟

پیشینه سکونت در منطقه یزد به دوران پیش از مادها و پارت ها می رسد و بنای شهر یزد را به دوران ساسانیان و حتی پیش از آن نسبت می دهند که نشان از قدمتی چند هزار ساله دارد.

شهر یزد چند منطقه دارد؟

تقسیمات داخلی شهر یزد شامل مناطق شهرداری و محلات قدیمی است. بر اساس تقسیمات رسمی شهرداری یزد دارای مناطق مختلفی است.

شهر یزد فرودگاه دارد؟

بله شهر یزد دارای فرودگاه بین المللی شهید صدوقی است که پروازهای داخلی و بین المللی دارد و دسترسی هوایی به شهر را فراهم می کند.

خصوصیات مردم یزد چیست؟

مردم یزد به طور کلی به سخت کوشی قناعت هوش بالا تدین و همزیستی مسالمت آمیز با پیروان ادیان مختلف شهرت دارند.

مساحت شهر یزد چقدر است؟

مساحت شهر یزد بر اساس آمار رسمی حدود ۱۴۱.۴۰ کیلومتر مربع است.

شهر یزد در کدام استان است؟

شهر یزد مرکز استان یزد در مرکز کشور ایران است.