مرگ یکی از مسافران در هواپیما

سفر با هواپیما تجربه ای هیجان انگیز و در عین حال نیازمند رعایت نکات ایمنی و پروتکل های مشخص است. در میان تمام احتمالات و اتفاقات پیش بینی نشده یکی از موضوعاتی که شاید کمتر به ذهن مسافران خطور کند احتمال وقوع یک فوریت پزشکی جدی یا حتی فوت یکی از همسفران در طول پرواز است. اگرچه این اتفاق بسیار نادر است و درصد وقوع آن ناچیز محسوب می شود اما آشنایی با رویه هایی که در چنین شرایطی توسط خدمه پرواز و مسئولین مربوطه دنبال می شود می تواند از ابهامات و نگرانی ها کاسته و درک بهتری از مدیریت بحران در ارتفاع هزاران پایی ارائه دهد. این مقاله به بررسی دقیق و جامع اتفاقاتی می پردازد که از لحظه بروز یک وضعیت اضطراری پزشکی تا رسیدگی های پس از فرود هواپیما در صورت فوت مسافر رخ می دهد. با ما همراه باشید تا گام به گام با پروتکل ها تصمیم گیری ها و چالش های پیش روی خدمه پرواز در مواجهه با این شرایط خاص آشنا شوید و دریابید که چگونه با حفظ آرامش و امنیت سایر مسافران این موقعیت های دشوار مدیریت می شوند.

هنگامی که یکی از مسافران در طول پرواز دچار وخامت حال یا بیماری شدید می شود اولین و فوری ترین اقدام خدمه پرواز درخواست کمک پزشکی است. مهمانداران آموزش دیده برای ارائه کمک های اولیه آمادگی دارند اما در شرایط جدی تر اولویت با یافتن فردی متخصص در زمینه پزشکی در میان مسافران است. یک اطلاعیه عمومی یا پرس وجوی مستقیم در کابین انجام می شود تا مشخص شود آیا پزشک پرستار یا هرگونه کادر درمان دیگری در پرواز حضور دارد که بتواند به وضعیت بیمار رسیدگی کند. حضور یک متخصص پزشکی می تواند در ارزیابی دقیق وضعیت بیمار ارائه کمک های پیشرفته تر و توصیه های حیاتی به خدمه پرواز و حتی ارتباط با مراکز پزشکی روی زمین بسیار مؤثر باشد. این مرحله نقطه آغازین فرآیند مدیریت بحران پزشکی در آسمان است و سرعت و دقت در اجرای آن نقش کلیدی در سرنوشت بیمار ایفا می کند.

پس از ارزیابی اولیه وضعیت بیمار و در صورت تشخیص فوریت پزشکی جدی خدمه پرواز با خلبان ارتباط برقرار می کنند. خلبان مسئولیت نهایی تصمیم گیری در خصوص مسیر پرواز و ایمنی کلی هواپیما را بر عهده دارد. با توجه به اطلاعات دریافتی از وضعیت بیمار و توصیه های احتمالی پزشک یا کادر درمانی حاضر در هواپیما یا حتی پزشکان مستقر در مراکز پشتیبانی زمینی که از طریق ارتباطات ماهواره ای با هواپیما در تماس هستند خلبان تصمیم می گیرد که آیا تغییر مسیر پرواز و فرود اضطراری در نزدیک ترین فرودگاه ممکن است جان بیمار را نجات دهد یا خیر. این تصمیم بر اساس عواملی چون شدت بیماری فاصله تا نزدیک ترین فرودگاه مناسب وضعیت آب وهوایی محدودیت های ترافیک هوایی و مقررات فرودگاه های جایگزین اتخاذ می شود. فرود اضطراری یک اقدام پیچیده است که مستلزم هماهنگی با کنترلرهای ترافیک هوایی و مقامات فرودگاهی مقصد جایگزین است و تنها در شرایطی که امید به بهبود یا نجات جان مسافر وجود داشته باشد صورت می پذیرد.

در شرایطی که فوریت پزشکی حین پرواز رخ می دهد مهماندار هواپیما نقش محوری در مدیریت اولیه وضعیت ایفا می کند. اولین گام شناسایی دقیق فرد بیمار و ارزیابی سریع علائم حیاتی اوست. سپس همانطور که اشاره شد مهمانداران به سرعت به دنبال یافتن فردی با تخصص پزشکی در میان مسافران می گردند. این جستجو معمولاً با اعلام عمومی در سیستم داخلی هواپیما یا پرس وجو از مسافران ردیف های اطراف آغاز می شود. مهماندار مسئول برقراری ارتباط مستمر با خلبان و اطلاع رسانی دقیق در خصوص وضعیت بیمار کمک های اولیه ارائه شده و حضور یا عدم حضور کادر درمانی متخصص است. در صورت یافتن پزشک یا پرستار مهماندار هماهنگی لازم را برای دسترسی آن ها به تجهیزات کمک های اولیه موجود در هواپیما (مانند کیت های پزشکی اضطراری) فراهم می کند. این اقدامات اولیه مهماندار زمینه را برای تصمیم گیری های بعدی توسط خلبان و مدیریت کلی شرایط فراهم می آورد.

هرچند مهمانداران در خط مقدم مواجهه با فوریت های پزشکی قرار دارند و اقدامات اولیه را انجام می دهند اما تصمیم نهایی و سرنوشت ساز در خصوص ادامه مسیر پرواز تغییر جهت یا فرود اضطراری بر عهده خلبان و تیم کابین خلبان است. این تصمیم بر اساس مجموعه ای از عوامل شامل وضعیت پزشکی بیمار (که با کمک کادر درمانی حاضر در هواپیما یا پشتیبانی پزشکی زمینی ارزیابی می شود) امکانات پزشکی فرودگاه های جایگزین مسافت باقی مانده تا مقصد اصلی میزان سوخت هواپیما و شرایط عملیاتی دیگر اتخاذ می گردد. اگر تشخیص داده شود که وضعیت بیمار بسیار وخیم است و تغییر مسیر یا فرود اضطراری نمی تواند کمکی به نجات جان او کند یا اگر فرود اضطراری خود خطری برای ایمنی پرواز و سایر مسافران ایجاد کند خلبان ممکن است تصمیم به ادامه پرواز به سمت مقصد اصلی بگیرد. این تصمیمی دشوار است که با در نظر گرفتن تمامی جوانب و با هدف حفظ ایمنی حداکثری اتخاذ می شود.

یکی از موضوعاتی که ممکن است برای مسافران کنجکاوی برانگیز باشد نحوه برخورد با جسد در صورت فوت یک مسافر در طول پرواز است. در شرایطی که متأسفانه اقدامات پزشکی مؤثر واقع نشده و مسافر جان خود را از دست داده است خدمه پرواز موظفند با حفظ احترام و حریم شخصی متوفی وضعیت را مدیریت کنند. از آنجایی که تشخیص رسمی فوت معمولاً باید توسط پزشک یا مراجع قانونی پس از فرود انجام شود خدمه پرواز نمی توانند رسماً اعلام مرگ کنند. در این شرایط اگر امکان جابجایی جسد وجود نداشته باشد یا شرایط هواپیما اجازه ندهد ممکن است جسد تا زمان رسیدن به مقصد روی صندلی خودش باقی بماند. در این حالت معمولاً جسد با پتو یا پوشش مناسبی پوشانده می شود تا از دید سایر مسافران پنهان بماند و آرامش آن ها حفظ شود. این روش هرچند ممکن است ناخوشایند به نظر برسد گاهی اوقات تنها گزینه عملی در فضای محدود کابین هواپیما است.

در بسیاری از موارد اگر فضای خالی در هواپیما وجود داشته باشد خدمه پرواز تلاش می کنند تا جسد مسافر فوت شده را به یک صندلی خالی منتقل کنند. انتخاب صندلی خالی ترجیحاً در بخشی از هواپیما که کمتر در معرض دید سایر مسافران باشد یا امکان ایجاد حریم خصوصی بیشتری وجود داشته باشد (مانند ردیف های انتهایی یا بخش های خلوت تر) صورت می گیرد. این جابجایی با هدف رعایت حال سایر مسافران و مدیریت بهتر وضعیت انجام می شود. پس از انتقال جسد به دقت پوشانده می شود تا ضمن حفظ احترام صحنه برای سایرین قابل تحمل تر باشد. این روش نسبت به باقی ماندن جسد روی صندلی اصلی در میان سایر مسافران کمتر ناخوشایند تلقی می شود و خدمه پرواز در صورت امکان این گزینه را در اولویت قرار می دهند.

یکی از شایعات رایج در مورد نحوه برخورد با اجساد در هواپیما انتقال آن ها به بخش فرست کلاس است. این ایده که «مرده ها به فرست کلاس می روند» تا حدی از واقعیت نشأت می گیرد اما نه به دلیل لوکس بودن آن بخش! دلیل اصلی این اقدام فضای بیشتر و اغلب اوقات خالی بودن صندلی ها در بخش فرست کلاس یا بیزینس کلاس است. صندلی های بزرگتر و فاصله بیشتر بین آن ها جابجایی و قرار دادن جسد را آسان تر می کند و امکان پوشاندن و ایجاد حریم خصوصی بیشتری را فراهم می آورد. بنابراین اگر در این بخش ها صندلی خالی وجود داشته باشد و شرایط اجازه دهد خدمه ممکن است تصمیم به انتقال جسد به آنجا بگیرند. با این حال این یک پروتکل اجباری نیست و بستگی به شرایط خاص پرواز نوع هواپیما و سیاست های ایرلاین دارد. این اقدام صرفاً یک راهکار عملی برای مدیریت وضعیت در فضای محدود هواپیما است و نه یک رویه استاندارد برای تمامی پروازها.

برخلاف تصور عمومی قوانین و مقررات بین المللی بسیار محدود و کلی در خصوص نحوه برخورد با مرگ ومیر حین پرواز وجود دارد. سازمان های هوانوردی بزرگ مانند FAA در ایالات متحده یا EASA در اروپا دستورالعمل های دقیقی در مورد محل نگهداری جسد در هواپیما ارائه نکرده اند. این موضوع بدان معناست که رویه ها و سیاست های برخورد با این شرایط می تواند از یک شرکت هواپیمایی به شرکت دیگر متفاوت باشد. اکثر ایرلاین ها بر اساس توصیه های کلی انجمن بین المللی حمل ونقل هوایی (یاتا) عمل می کنند که بیشتر بر مدیریت فوریت های پزشکی و حفظ ایمنی پرواز تمرکز دارد. این کمبود پروتکل های همگانی و مشخص گاهی اوقات می تواند چالش هایی را برای خدمه پرواز ایجاد کند که ممکن است در مواجهه با این اتفاق نادر دقیقاً ندانند چگونه باید عمل کنند و نیازمند مراجعه به دستورالعمل های داخلی شرکت خود باشند.

همانطور که ذکر شد هیچ پروتکل همگانی و نظارت دقیقی از سوی نهادهای بین المللی هوانوردی در راستای مدیریت جزئیات مرگ حین پرواز به ویژه در زمینه نگهداری جسد وجود ندارد. این موضوع باعث شده است که هر ایرلاین بر اساس ارزیابی ریسک و توانمندی های خود دستورالعمل های داخلی متفاوتی را تدوین کند. برخی ایرلاین ها ممکن است کیت های مخصوص نگهداری جسد یا پوشش های خاصی را در هواپیماهای خود داشته باشند در حالی که برخی دیگر صرفاً به استفاده از پتو و پوشش های موجود اکتفا می کنند. این فقدان استاندارد یکپارچه بدان معناست که تجربه مسافران و خدمه در مواجهه با چنین شرایطی می تواند بسته به ایرلاین و حتی نوع هواپیما کاملاً متفاوت باشد. این وضعیت اهمیت آموزش مناسب خدمه پرواز برای مدیریت شرایط غیرمنتظره و حفظ آرامش در کابین را دوچندان می کند.

پس از فرود هواپیما در مقصد فرآیند رسیدگی به وضعیت مسافر فوت شده آغاز می شود. خدمه پرواز بلافاصله مقامات محلی فرودگاه شامل نیروهای امدادی پزشکی قانونی و پلیس را در جریان قرار می دهند. هواپیما معمولاً در محلی دورتر از گیت های اصلی پارک می شود تا فرآیند انتقال جسد و تحقیقات لازم با کمترین مزاحمت برای سایر مسافران انجام شود. در این مرحله تیم پزشکی و قانونی وارد هواپیما شده و رسماً فوت مسافر را تأیید می کنند و اقدامات لازم برای انتقال جسد به مراکز مربوطه جهت انجام مراحل قانونی و پزشکی انجام می شود. در صورتی که مسافر تنها سفر می کرده مسئولان ایرلاین یا نمایندگان محلی با خانواده او تماس گرفته و آن ها را در جریان وضعیت قرار می دهند و هماهنگی های لازم برای بازگرداندن جسد به کشور یا شهر محل سکونت خانواده انجام می شود. این مرحله پایان بخش حضور جسد در هواپیما و آغاز فرآیندهای قانونی و اداری پس از فوت است.

پس از فرود هواپیما و انجام تشریفات قانونی در فرودگاه مقصد مسئولیت حمل جنازه به مقصد نهایی (مانند شهر یا کشور محل زندگی متوفی) معمولاً بر عهده خانواده یا نمایندگان قانونی متوفی است. با این حال ایرلاین ها در این فرآیند همکاری و خدمات مشخصی را ارائه می دهند. حمل جنازه با هواپیما تحت مقررات خاصی انجام می شود که شامل بسته بندی مناسب مدارک لازم (مانند گواهی فوت و مجوزهای بهداشتی) و هماهنگی با بخش باربری ایرلاین است. برخی ایرلاین ها خدمات تخصصی برای حمل و نقل بقایای انسانی ارائه می دهند که ممکن است شامل راهنمایی خانواده در خصوص مدارک و تشریفات لازم و هماهنگی با فرودگاه های مبدأ و مقصد باشد. این فرآیند معمولاً هزینه بر است و توسط بخش باربری یا کارگو ایرلاین ها مدیریت می شود نه بخش مسافربری عادی.

شخصی در حین پرواز شدیدا بیمار می شود؛ در قدم اول چه اتفاقی خواهد افتاد؟

اولین اقدام مهمانداران درخواست کمک از مسافران برای یافتن کادر درمانی (پزشک پرستار) است. همزمان کمک های اولیه توسط مهمانداران آموزش دیده ارائه می شود و وضعیت به اطلاع خلبان رسانده می شود.

چه اتفاقی خواهد افتاد اگر هیچ راهی برای نجات یا زنده ماندن فرد وجود نداشته باشد؟

اگر تشخیص داده شود که فوت قطعی است و اقدامات پزشکی مؤثر نیست خلبان معمولاً تصمیم به ادامه پرواز به مقصد اصلی می گیرد مگر اینکه فرود اضطراری برای مدیریت وضعیت (نه نجات جان) ضروری باشد.

اگر مسافری در طول پرواز با هواپیما فوت کند چه می شود؟

خدمه با حفظ احترام جسد را می پوشانند و در صورت امکان به صندلی خالی یا بخش خلوت تری منتقل می کنند. تشخیص رسمی فوت پس از فرود توسط مقامات پزشکی قانونی انجام می شود.

پس جریان «بخش مخصوص اجساد» در هواپیماها چیست؟

این موضوع بیشتر یک افسانه یا مربوط به مدل های بسیار قدیمی هواپیماهای خاص در گذشته بوده است. در هواپیماهای مسافربری مدرن بخش مخصوصی برای نگهداری اجساد وجود ندارد.

به طور کلی احتمال مردن شخصی در حین پرواز چقدر است؟

احتمال فوت یک مسافر در حین پرواز بسیار بسیار پایین و نادر است. آمارها نشان می دهند که این اتفاق در مقایسه با تعداد کل پروازها و مسافران بسیار کم رخ می دهد.