نمونه دادخواست مطالبه وجه چک و اعسار از هزینه دادرسی

وقتی چکی برگشت می خورد، دارنده چک با چالش جدی در وصول طلب خود مواجه می شود و ممکن است توانایی پرداخت هزینه های سنگین دادرسی را نداشته باشد. در چنین شرایطی، تنظیم یک دادخواست دقیق برای مطالبه وجه چک و همزمان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، راهکاری حیاتی برای احقاق حق به شمار می رود. این مقاله به شما کمک می کند تا با درک عمیق مفاهیم حقوقی، فرآیند مطالبه وجه چک و اعسار از هزینه دادرسی را به صورت گام به گام فرا بگیرید.

اهمیت چک در مبادلات مالی و چالش های حقوقی آن

چک به عنوان یکی از مهم ترین و پرکاربردترین اسناد تجاری، نقشی بی بدیل در تسهیل مبادلات اقتصادی و تضمین معاملات ایفا می کند. این سند قابلیت انتقال پذیری بالایی دارد و به عنوان ابزاری مطمئن برای پرداخت های آتی شناخته می شود. اما با وجود تمام مزایای آن، متاسفانه در برخی موارد، عدم پرداخت وجه چک در سررسید مقرر، به یکی از شایع ترین دعاوی حقوقی تبدیل شده است که چالش های فراوانی را برای دارندگان و صادرکنندگان آن به وجود می آورد.

مواجه شدن با یک چک برگشتی می تواند منجر به ضررهای مالی قابل توجه، اتلاف وقت و فشار روانی برای دارنده شود. از این رو، آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به چک، نحوه مطالبه وجه آن از طریق مراجع قضایی و همچنین راهکارهای قانونی موجود برای افراد فاقد تمکن مالی جهت پرداخت هزینه های دادرسی، امری ضروری است. این دانش به افراد کمک می کند تا در مواجهه با این مشکلات، با آگاهی کامل و به درستی از حقوق خود دفاع کنند.

مبانی حقوقی مطالبه وجه چک و انواع آن

برای شروع فرآیند مطالبه وجه چک، ابتدا باید با ماهیت حقوقی این سند و انواع رایج آن آشنا شد تا بتوان بر اساس نوع چک و شرایط خاص آن، بهترین مسیر حقوقی را انتخاب کرد.

تعریف حقوقی چک

چک یک سند تجاری است که به موجب آن، صادرکننده به بانکی که در آن حساب دارد، دستور می دهد تا مبلغ مشخصی را در تاریخ معین یا عندالمطالبه به دارنده چک پرداخت کند. از نظر حقوقی، چک سندی لازم الاجرا محسوب می شود، به این معنی که دارنده آن تحت شرایط خاصی می تواند بدون نیاز به طی کردن مراحل طولانی اثبات دعوا، به سرعت از طریق اجرای احکام یا اداره ثبت، وجه آن را مطالبه کند. این ویژگی، چک را به ابزاری قدرتمند در مبادلات مالی تبدیل کرده است.

تفاوت چک های سنتی و صیادی

با تصویب قانون جدید صدور چک، تحولات اساسی در نحوه صدور و مبادله چک ها ایجاد شد و چک های جدید با عنوان چک های صیادی به بازار آمدند. درک تفاوت های این دو نوع چک برای دارندگان و صادرکنندگان حائز اهمیت است:

• چک های سنتی (قدیمی): این چک ها فاقد شناسه صیادی بودند و صرفاً با درج مشخصات در برگه چک صادر می شدند. امکان ظهرنویسی و انتقال آن ها به دفعات متعدد و بدون نیاز به ثبت در سامانه وجود داشت.
• چک های صیادی (جدید): این چک ها دارای شناسه ۱۶ رقمی صیادی هستند و صدور، انتقال (ظهرنویسی)، و وصول آن ها باید از طریق سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت و تایید شود. مهمترین تفاوت در این است که هرگونه انتقال یا ظهرنویسی چک صیادی باید در سامانه ثبت شود و صرف امضای پشت چک بدون ثبت سیستمی، فاقد اعتبار است. این امر به افزایش شفافیت و کاهش آمار چک های برگشتی کمک شایانی کرده است.

اهمیت گواهی عدم پرداخت و مهلت های قانونی

اولین گام عملی پس از برگشت خوردن چک، مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت (که به آن برگشتی چک نیز گفته می شود) است. این گواهی به منزله سند رسمی عدم وصول وجه چک است و یکی از مهمترین دلایل و منضمات دادخواست مطالبه وجه چک محسوب می شود.

ماده ۳۱۵ قانون تجارت و تبصره ماده ۲ قانون صدور چک، مهلت های قانونی برای ارائه چک به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت را مشخص کرده اند. عدم رعایت این مهلت ها می تواند برخی از حقوق دارنده چک، به ویژه در مورد مطالبه از ظهرنویسان و ضامنین، را تحت تأثیر قرار دهد:

• چک صادره در یک محل: چک باید ظرف ۱۵ روز از تاریخ صدور به بانک محال علیه ارائه شود.
• چک صادره از یک محل و پرداخت در محل دیگر: چک باید ظرف ۴۵ روز از تاریخ صدور به بانک محال علیه ارائه شود.

در صورت ارائه چک در مهلت قانونی و دریافت گواهی عدم پرداخت، مزایای حقوقی متعددی از جمله امکان درخواست صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی، برای دارنده چک فراهم می شود.

صلاحیت دادگاه ها در دعوای مطالبه چک

یکی از اولین و اساسی ترین مسائلی که در طرح دعوای مطالبه وجه چک باید به آن توجه داشت، تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به پرونده است. انتخاب صحیح دادگاه از اتلاف وقت و هزینه های اضافی جلوگیری می کند.

به طور کلی، صلاحیت دادگاه برای رسیدگی به دعوای مطالبه وجه چک، بر اساس قوانین آیین دادرسی مدنی و قانون شوراهای حل اختلاف تعیین می شود. ملاک اصلی در این زمینه، مبلغ خواسته (وجه چک و خسارات مربوطه) و محل اقامت خوانده یا محل صدور چک یا محل انجام تعهد است.

قاعده کلی این است که دعاوی مربوط به اسناد تجاری مانند چک، در دادگاه عمومی حقوقی مطرح می شوند. اما در سال های اخیر، با توجه به تغییرات در قوانین، بخشی از این دعاوی به شوراهای حل اختلاف (که اکنون تبدیل به دادگاه صلح شده اند) ارجاع شده است:

• دادگاه های صلح: این دادگاه ها در حال حاضر صلاحیت رسیدگی به دعاوی مالی که مبلغ خواسته آن ها تا سقف یک میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان) باشد را دارند. بنابراین اگر وجه چک مورد مطالبه به همراه خسارات آن، کمتر از این مبلغ باشد، باید دادخواست را به دادگاه صلح ارائه داد.
• دادگاه های عمومی حقوقی: اگر مبلغ خواسته (وجه چک و خسارات) از یک میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان) بیشتر باشد، دادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگی است.

همچنین از نظر صلاحیت محلی، دارنده چک می تواند دادخواست خود را به یکی از دادگاه های زیر ارائه دهد:

• دادگاه محل اقامت خوانده (صادرکننده چک).
• دادگاه محل صدور چک.
• دادگاه محل بانک محال علیه (محل برگشت خوردن چک).

انتخاب دادگاه صالح می تواند به تسریع روند رسیدگی و جلوگیری از ارجاع پرونده به شعبه نامربوط کمک کند.

مبلغ خواسته (وجه چک + خسارات)	دادگاه صالح
تا ۱ میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان)	دادگاه صلح
بیشتر از ۱ میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان)	دادگاه عمومی حقوقی

خواسته ها و خسارات قابل مطالبه در دادخواست چک

در هنگام تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک، علاوه بر اصل مبلغ چک، دارنده می تواند خسارات و هزینه های دیگری را نیز از صادرکننده یا سایر مسئولین مطالبه کند. این موارد شامل موارد زیر است:

اصل وجه چک

مهمترین خواسته در هر دادخواست مربوط به چک، مطالبه اصل مبلغ مندرج در چک است. این مبلغ به صورت واضح و مشخص در قسمت خواسته دادخواست قید می شود.

خسارت تأخیر تأدیه

یکی از حقوق مهم دارنده چک، مطالبه خسارت تأخیر تأدیه است. این خسارت به منظور جبران کاهش ارزش پول در طول زمان و همچنین جریمه عدم پرداخت به موقع دین در نظر گرفته شده است. طبق تبصره الحاقی به ماده ۲ و ۱۲ قانون صدور چک، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک لغایت زمان اجرای حکم و بر اساس شاخص بانک مرکزی محاسبه و مطالبه می شود. خواهان باید در ستون خواسته، مطالبه این خسارت را به وضوح قید کند و نحوه محاسبه آن را نیز می تواند به دادگاه واگذار کند.

خسارات دادرسی

دارنده چک محق است که کلیه هزینه هایی که برای اقامه دعوا و پیگیری آن متحمل شده است را از خوانده مطالبه کند. این خسارات شامل موارد زیر است:

• هزینه دادرسی: مبلغی که خواهان برای ثبت دادخواست و طی مراحل قضایی پرداخت می کند.
• حق الوکاله وکیل: در صورتی که خواهان از وکیل استفاده کرده باشد، می تواند حق الوکاله وکیل خود را نیز مطالبه کند.
• هزینه کارشناسی: اگر پرونده نیاز به نظر کارشناسی داشته باشد، هزینه آن نیز جزء خسارات دادرسی محسوب می شود.
• سایر هزینه های قانونی: از قبیل هزینه تهیه رونوشت از مدارک، هزینه ابلاغ و غیره.

قرار تأمین خواسته

یکی از مؤثرترین اقدامات در دعوای مطالبه وجه چک، درخواست صدور قرار تأمین خواسته است. این قرار به دارنده چک اجازه می دهد تا قبل از صدور حکم قطعی، اموال و دارایی های خوانده را به میزان وجه چک و خسارات احتمالی، توقیف کند. این اقدام از هرگونه نقل و انتقال اموال توسط خوانده و تضییع حقوق خواهان جلوگیری می کند.

اهمیت درخواست تأمین خواسته به حدی است که می تواند ضامن اجرای حکم باشد. اگر چک در مهلت قانونی به بانک ارائه شده و گواهی عدم پرداخت در مهلت مقرر (معمولاً ۱۵ یا ۴۵ روز از تاریخ صدور) دریافت شده باشد، خواهان از تودیع خسارت احتمالی معاف می شود. این خسارت احتمالی درصدی از مبلغ خواسته است که دادگاه برای جلوگیری از تضییع حقوق خوانده در صورت بی حقی خواهان، مطالبه می کند. معافیت از پرداخت این خسارت، مزیت بزرگی برای دارنده چک محسوب می شود.

مطالبه قرار تأمین خواسته می تواند روند وصول وجه چک را تسریع بخشد و از جابجایی احتمالی اموال توسط بدهکار جلوگیری کند.

مسئولیت تضامنی در اسناد تجاری: صادرکننده، ظهرنویس و ضامن

یکی از ویژگی های مهم و حمایتی اسناد تجاری از جمله چک، وجود مسئولیت تضامنی است. این اصل به دارنده چک قدرت می دهد تا برای وصول طلب خود، تنها به صادرکننده چک محدود نشود و بتواند از سایر افرادی که در فرایند گردش چک نقش داشته اند، مطالبه کند.

بر اساس ماده ۲۴۹ قانون تجارت، صادرکننده، ظهرنویسان (انتقال دهندگان پشت نویسی شده) و ضامنین آن ها در برابر دارنده چک، دارای مسئولیت تضامنی هستند. این بدان معناست که دارنده می تواند:

• وجه چک را از هر یک از این افراد، به تنهایی، مطالبه کند.
• وجه چک را از همه آن ها، به صورت همزمان، مطالبه کند.

و در هر صورت، تا زمان وصول کامل طلب، هیچ یک از مسئولین نمی توانند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند. این ویژگی، شانس وصول وجه چک را برای دارنده به شکل قابل توجهی افزایش می دهد.

تفاوت ها و مهلت های قانونی

اگرچه مسئولیت تضامنی است، اما مهلت های قانونی برای طرح دعوا علیه هر یک از مسئولین متفاوت است که باید به دقت رعایت شود:

• صادرکننده: دعوا علیه صادرکننده چک تا ۱۵ سال از تاریخ صدور آن، قابل طرح است.
• ظهرنویسان و ضامنین ظهرنویسان: برای طرح دعوا علیه ظهرنویسان، دارنده چک باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست (در مورد چک، از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت) اقامه دعوا کند. در صورت عدم رعایت این مهلت، دعوای حقوقی علیه ظهرنویسان قابل استماع نخواهد بود و دارنده فقط می تواند علیه صادرکننده دعوا طرح کند.

در نتیجه، در تنظیم دادخواست باید به دقت مشخص شود که دعوا علیه چه کسانی (صادرکننده، ظهرنویس، ضامن یا همه آن ها) مطرح می شود و آیا مهلت های قانونی برای هر یک رعایت شده است یا خیر.

اعسار از هزینه دادرسی: راهکاری برای دسترسی به عدالت

دسترسی به عدالت نباید صرفاً برای افرادی باشد که توانایی مالی بالایی دارند. سیستم حقوقی کشور برای حمایت از افرادی که به دلیل مشکلات مالی قادر به پرداخت هزینه های سنگین دادرسی نیستند، نهادی به نام اعسار از هزینه دادرسی را پیش بینی کرده است. این امکان به افراد کم توان مالی اجازه می دهد تا بدون نگرانی از بار مالی دادرسی، حقوق خود را مطالبه کنند.

اعسار چیست؟ (تعریف و مبانی قانونی)

اعسار در لغت به معنای تنگدستی و ناتوانی مالی است. در اصطلاح حقوقی، اعسار به وضعیتی گفته می شود که شخص (خواهان یا خوانده) به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود، توانایی پرداخت هزینه های دادرسی (مانند هزینه ثبت دادخواست، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و…) یا بدهی های خود را ندارد. مبانی قانونی اعسار در مواد ۵۰۴ تا ۵۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی به تفصیل بیان شده است.

هدف از اعسار، حمایت از حقوق شهروندان و فراهم آوردن امکان دسترسی به مراجع قضایی برای همه افراد، صرف نظر از وضعیت مالی آن هاست. درخواست اعسار می تواند به صورت یک دادخواست مستقل و یا به همراه دادخواست اصلی (مانند مطالبه وجه چک) مطرح شود.

شرایط و مدارک ضروری برای درخواست اعسار

برای اینکه درخواست اعسار مورد پذیرش دادگاه قرار گیرد، خواهان باید شرایط خاصی را اثبات کرده و مدارک لازم را ارائه دهد. این شرایط و مدارک عبارتند از:

• عدم کفایت دارایی: خواهان باید اثبات کند که هیچ مالی ندارد یا اموالش کفایت پرداخت هزینه های دادرسی را ندارد.
• لیست کامل اموال: خواهان باید فهرست کامل اموال و دارایی های خود، شامل اموال منقول (مانند خودرو، وجه نقد، سهام) و غیرمنقول (مانند ملک)، مطالبات و هر نوع مال دیگری را به دادگاه ارائه دهد. این لیست باید دقیق و جامع باشد.
• شهادت کتبی و شفاهی شهود: ارائه استشهادیه محلی به همراه شهادت حداقل دو شاهد مطلع از وضعیت مالی خواهان، از مهم ترین دلایل اثبات اعسار است. شهود باید از وضعیت مالی خواهان آگاه باشند و در دادگاه نیز حاضر شده و سوگند یاد کنند.

استشهادیه محلی: استشهادیه اعسار نامه ای است که در آن، چند نفر از افرادی که از وضعیت مالی خواهان اطلاع کافی دارند، به موجب سوگند شهادت می دهند که خواهان قادر به پرداخت هزینه های دادرسی نیست. این استشهادیه باید حاوی اطلاعات دقیق شهود (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس) و متن شهادت باشد که با جزئیات وضعیت مالی خواهان را تأیید کند.

اثرات پذیرش درخواست اعسار

در صورت پذیرش درخواست اعسار توسط دادگاه، خواهان از مزایای زیر برخوردار می شود:

• معافیت از پرداخت هزینه دادرسی: خواهان به طور کامل یا جزئی از پرداخت هزینه های دادرسی معاف می شود. دادگاه ممکن است حکم به تقسیط هزینه ها نیز صادر کند.
• امکان واخواهی و تجدیدنظر بدون پرداخت هزینه: در صورت صدور حکم به ضرر خواهان، وی می تواند بدون نیاز به پرداخت هزینه های مربوط به مراحل واخواهی یا تجدیدنظر، پرونده را ادامه دهد.
• امکان انتصاب وکیل معاضدتی: در برخی موارد، دادگاه می تواند برای فرد معسر وکیل تسخیری یا معاضدتی تعیین کند.

ساختار کلی یک دادخواست حقوقی و تنظیم آن

تنظیم صحیح و کامل یک دادخواست حقوقی، اولین و مهمترین گام برای موفقیت در یک دعوای حقوقی است. هر دادخواست حقوقی باید شامل اجزای مشخصی باشد تا توسط دفتر خدمات قضایی ثبت و توسط دادگاه مورد رسیدگی قرار گیرد. عدم رعایت اصول دادخواست نویسی می تواند منجر به رد دادخواست یا اطاله دادرسی شود.

اجزای اصلی یک دادخواست حقوقی عبارتند از:

1. مشخصات خواهان: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل (محل اقامت) و در صورت وجود، شماره تلفن همراه.
2. مشخصات خوانده: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل (محل اقامت). در صورت عدم اطلاع از برخی مشخصات، می توان مجهول المکان قید کرد که در این صورت هزینه های انتشار آگهی به عهده خواهان خواهد بود.
3. وکیل یا نماینده قانونی: در صورتی که خواهان دارای وکیل یا نماینده قانونی باشد، مشخصات کامل وی (نام، نام خانوادگی، شماره پروانه، نشانی) باید درج شود.
4. تعیین خواسته و بهای آن: در این قسمت، خواسته اصلی دعوا (مثلاً مطالبه وجه چک) به صورت صریح و دقیق ذکر می شود و در صورت امکان، بهای خواسته (مبلغ ریالی) نیز قید می گردد.
5. دلایل و منضمات دادخواست: کلیه اسناد و مدارکی که برای اثبات خواسته مورد استفاده قرار می گیرد، باید در این بخش لیست و تصویر مصدق آن ها به دادخواست ضمیمه شود (مانند تصویر مصدق چک، گواهی عدم پرداخت، استشهادیه).
6. شرح خواسته: این بخش، مهمترین قسمت دادخواست است که در آن خواهان به تشریح دقیق واقعه، استنادات قانونی خود، و دلایلی که منجر به طرح دعوا شده است، می پردازد. شرح خواسته باید مستدل، مستند و بدون ابهام باشد.
7. خواسته نهایی: در پایان شرح خواسته، خواهان باید به صورت واضح و مشخص، حکمی را که از دادگاه انتظار دارد، درخواست کند.

در تکمیل هر بخش، دقت و رعایت جزئیات بسیار مهم است. برای جلوگیری از رد دادخواست، مطمئن شوید که تمام فیلدها به درستی پر شده اند و مدارک لازم ضمیمه شده اند. استفاده از اصطلاحات حقوقی صحیح و زبان رسمی، بر اعتبار دادخواست می افزاید.

نمونه دادخواست جامع مطالبه وجه چک و اعسار از هزینه دادرسی

ریاست محترم مجتمع قضایی/دادگاه صلح…

با سلام و احترام، احتراما به استحضار می رساند:

سربرگ دادخواست و مشخصات طرفین

خواهان:

نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]

نام پدر: [نام پدر خواهان]

کد ملی: [کد ملی خواهان]

نشانی: [آدرس دقیق محل اقامت خواهان شامل خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد، شهر، کد پستی]

شماره تلفن: [شماره تلفن همراه خواهان]

خوانده:

نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده – صادرکننده چک]

نام پدر: [نام پدر خوانده]

کد ملی: [کد ملی خوانده]

نشانی: [آدرس دقیق محل اقامت خوانده شامل خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد، شهر، کد پستی]

شماره تلفن: [شماره تلفن همراه خوانده (در صورت اطلاع)]

وکیل یا نماینده قانونی: [در صورت وجود وکیل، مشخصات کامل وکیل، در غیر این صورت ندارد]

تعیین خواسته و بهای آن

1. مطالبه وجه یک فقره چک به شماره [شماره سریال چک] مورخ [تاریخ سررسید چک] عهده بانک [نام بانک صادرکننده چک] شعبه [نام شعبه] کد [کد شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال.
2. مطالبه کلیه خسارات تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک (مورخ [تاریخ سررسید چک]) لغایت زمان اجرای کامل حکم، بر اساس شاخص بانک مرکزی.
3. صدور قرار تأمین خواسته از کلیه اموال خوانده محترم به میزان وجه چک و خسارات قانونی قبل از ابلاغ (با تأکید بر معافیت خواهان از تودیع خسارت احتمالی به دلیل ارائه چک در مهلت قانونی و دریافت گواهی عدم پرداخت).
4. صدور حکم بر اعسار خواهان از پرداخت هزینه دادرسی در تمام مراحل رسیدگی.
5. مطالبه کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) و سایر هزینه های قانونی.

دلائل و منضمات دادخواست

• تصویر مصدق اصل یک فقره چک به شماره [شماره سریال چک] مورخ [تاریخ سررسید چک] عهده بانک [نام بانک].
• تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت (برگشتی) به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ گواهی] صادره از بانک [نام بانک].
• تصویر مصدق کارت ملی خواهان.
• نمونه استشهادیه محلی مبنی بر اعسار خواهان از پرداخت هزینه دادرسی (که پیوست دادخواست است).
• لیست اموال و دارایی های خواهان (پیوست دادخواست).
• وکالتنامه وکیل (در صورت وجود).

متن دادخواست (شرح خواسته و استنادات قانونی)

ریاست محترم مجتمع قضایی/دادگاه صلح…

با سلام و دعای خیر، احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب [نام خواهان] به موجب یک فقره چک به شماره [شماره سریال چک] به تاریخ [تاریخ سررسید چک] و مبلغ [مبلغ چک به ریال] ریال که عهده بانک [نام بانک] صادر شده است، از خوانده محترم جناب آقای/خانم [نام خوانده] طلبکار می باشم. متاسفانه، علیرغم مراجعه اینجانب در تاریخ سررسید مقرر به بانک محال علیه، به دلیل [علت برگشت خوردن چک مانند: کسری موجودی/عدم مطابقت امضاء/مسدودی حساب] چک مذکور بلامحل تشخیص داده شده و منتهی به صدور گواهینامه عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] و تاریخ [تاریخ گواهی عدم پرداخت] گردیده است که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد. لازم به ذکر است که چک فوق الذکر در مهلت قانونی به بانک ارائه شده و گواهی عدم پرداخت نیز در مهلت مقرر اخذ گردیده است.

با توجه به عدم پرداخت وجه چک توسط خوانده و با استناد به مواد ۳۱۰، ۳۱۳، ۳۱۴ و ۳۱۵ قانون تجارت و مواد ۲ و ۳ قانون صدور چک و تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون صدور چک که حق مطالبه اصل وجه، خسارت تأخیر تأدیه و خسارات دادرسی را برای دارنده چک لازم الاجرا می داند، اینجانب تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت کلیه مبلغ چک به همراه خسارات قانونی را دارم.

همچنین، با توجه به اینکه اینجانب به دلیل [شرح مختصر وضعیت مالی خواهان و عدم توانایی در پرداخت هزینه های دادرسی، مثلاً: بیکاری، بیماری، هزینه های معیشتی سنگین و عدم وجود دارایی کافی] قادر به پرداخت یکجای هزینه های دادرسی نبوده و معسر می باشم، بدواً و ضمن این دادخواست، با استناد به مواد ۵۰۴ الی ۵۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی و ارائه استشهادیه محلی و لیست اموال، تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در کلیه مراحل رسیدگی را از محضر محترم دادگاه استدعا دارم.

علیهذا، از محضر محترم دادگاه، صدور قرار تأمین خواسته از کلیه اموال خوانده محترم پیش از ابلاغ دادخواست و سپس صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید لغایت زمان اجرای حکم، و کلیه خسارات دادرسی به شرح ستون خواسته، و همچنین صدور حکم بر اعسار اینجانب از پرداخت هزینه دادرسی، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی خواهان: [نام کامل خواهان]

امضاء: [امضای خواهان]

نمونه استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی

استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی سندی است که به همراه دادخواست اعسار تقدیم دادگاه می شود و حاوی شهادت افرادی است که از وضعیت مالی خواهان اطلاع دارند. این سند نقش مهمی در اثبات اعسار دارد و باید با دقت تنظیم شود.

فرم نمونه استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی

ریاست محترم دادگاه صلح/دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام

اینجانبان ذیل، بدین وسیله در محضر خداوند متعال سوگند یاد کرده و شهادت می دهیم که از وضعیت مالی و معیشتی جناب آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر خواهان] به شماره ملی [کد ملی خواهان] که خواهان دعوای [نام دعوا، مثال: مطالبه وجه چک] در آن مرجع محترم می باشند، اطلاع کامل داریم.

بدین شرح که ایشان به دلیل [ذکر علت عدم توانایی مالی، مثلاً: بیکاری/از کار افتادگی/بیماری/نداشتن شغل ثابت/بدهی های سنگین] قادر به تأمین هزینه های زندگی عادی خود نیز نیستند و هیچ گونه اموال منقول و غیرمنقول که کفاف پرداخت هزینه های دادرسی را بدهد، در تملک ایشان نمی باشد.

لذا با توجه به اطلاع ما از وضعیت مالی نامبرده، شهادت می دهیم که ایشان توانایی پرداخت یکجای هزینه های دادرسی را ندارند و از افراد معسر در جامعه محسوب می شوند.

خواهشمند است دستورات لازم را در خصوص درخواست اعسار ایشان مبذول فرمایید.

مشخصات شهود:

1. نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاهد اول]

   نام پدر: [نام پدر شاهد اول]

   کد ملی: [کد ملی شاهد اول]

   نشانی کامل: [آدرس محل سکونت شاهد اول]

   شماره تماس: [شماره تماس شاهد اول]

   امضاء:

2. نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاهد دوم]

   نام پدر: [نام پدر شاهد دوم]

   کد ملی: [کد ملی شاهد دوم]

   نشانی کامل: [آدرس محل سکونت شاهد دوم]

   شماره تماس: [شماره تماس شاهد دوم]

   امضاء:

تاریخ تنظیم استشهادیه: [تاریخ]

مراحل پس از ثبت دادخواست تا اجرای حکم

پس از تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه چک و اعسار از هزینه دادرسی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، فرآیند حقوقی وارد مراحل جدیدی می شود که پیگیری دقیق آن ها برای حصول نتیجه مطلوب ضروری است.

نحوه پیگیری پرونده از طریق سامانه ثنا

با ثبت دادخواست، یک شماره پرونده و کد رهگیری به شما اختصاص داده می شود. شما می توانید با استفاده از این اطلاعات و کد ملی خود، از طریق سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) به نشانی sana.adliran.ir وضعیت پرونده خود را به صورت آنلاین پیگیری کنید. این سامانه امکان مشاهده اوراق قضایی، تاریخ جلسات، و تصمیمات دادگاه را فراهم می آورد. ابلاغ اوراق قضایی نیز به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه انجام می شود و عدم مشاهده ابلاغیه، رافع مسئولیت نیست.

آمادگی برای جلسه رسیدگی اعسار

دادگاه ابتدا به درخواست اعسار رسیدگی می کند. معمولاً یک جلسه رسیدگی برای این منظور تشکیل می شود. در این جلسه، خواهان و شهود معرفی شده در استشهادیه اعسار باید حضور یابند و در خصوص وضعیت مالی خواهان، سوگند یاد کرده و شهادت دهند. خواهان نیز باید مدارک و دلایل خود را ارائه و به سوالات دادگاه پاسخ دهد. آمادگی کامل برای این جلسه، از جمله هماهنگی با شهود، بسیار اهمیت دارد.

مراحل اجرای حکم در صورت محکومیت خوانده

پس از اینکه دادگاه حکم به محکومیت خوانده (صادرکننده چک) صادر کرد و این حکم قطعی شد، دارنده چک باید درخواست صدور اجراییه کند. با صدور اجراییه، پرونده به اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود. در این مرحله، اجرای احکام به دنبال شناسایی و توقیف اموال خوانده برای وصول وجه چک و خسارات مربوطه خواهد بود.

اگر قبلاً قرار تأمین خواسته صادر و اموالی توقیف شده باشد، اجرای حکم با سهولت بیشتری انجام می شود. در غیر این صورت، خواهان باید به شناسایی اموال خوانده (مانند حساب های بانکی، املاک، خودرو، سهام) کمک کند. اجرای احکام با استعلام از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد، راهور، بانک مرکزی) اموال خوانده را شناسایی و توقیف می کند تا از محل فروش یا وصول آن ها، طلب خواهان پرداخت شود.

مراحل اجرای حکم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ابلاغ اجراییه به محکوم علیه (خوانده).
• مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت دین توسط محکوم علیه.
• در صورت عدم پرداخت، توقیف اموال محکوم علیه به درخواست محکوم له (خواهان).
• ارزیابی و مزایده اموال توقیفی.
• پرداخت طلب از محل فروش اموال.

نتیجه گیری

مطالبه وجه چک برگشتی و همزمان درخواست اعسار از هزینه دادرسی، فرآیندی حقوقی است که نیازمند دانش دقیق و گام به گام است. همانطور که تشریح شد، از شناخت ماهیت چک و انواع آن گرفته تا انتخاب صحیح دادگاه صالح، تعیین دقیق خواسته ها، و آگاهی از شرایط و مدارک اعسار، هر مرحله نقش حیاتی در موفقیت دعوا ایفا می کند. تنظیم یک دادخواست جامع و مستدل، همراه با مدارک کامل و رعایت مهلت های قانونی، می تواند شانس احقاق حق شما را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

اگرچه این مقاله راهنمای جامعی را ارائه داد، اما پیچیدگی های حقوقی هر پرونده ممکن است متفاوت باشد. لذا، در مواجهه با موارد خاص یا پیچیده، همواره توصیه می شود قبل از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور اسناد تجاری و دعاوی چک مشورت کنید. یک مشاوره حقوقی تخصصی می تواند شما را در انتخاب بهترین مسیر، جلوگیری از اشتباهات احتمالی و تسریع روند دادرسی یاری رساند.