روش های نوین مقابله با سرطان؛ از پیشرفت تازه در مهار لوسمی تا شخصی سازیِ درمان

پس از شناسایی روشی جدید برای جلوگیری از پیشرفت سرطان خون، متخصصان امیدوارند پیشرفت فزاینده ای در شیوه های درمان این نوع سرطان حاصل شود.

به گزارش ساز ایرانی، در لوسمی حاد میلویید یا اِی ام ال (Acute myeloid leukaemia)، مغز استخوان تعداد زیادی سلول خونی غیرطبیعی تولید می کند که درمان آن بسیار دشوار است. برای مثال در دوره پنج ساله این بیماری تنها حدود 30 درصد از آن جان سالم به در می برند. این سرطان کشنده است و اغلب افراد بالای 70 سال به آن مبتلا می شوند.

به گزارش نشنال نیوز،  به رغم آنکه نرخ ابتلا به این سرطان در جهان رو به افزایش است اما عامل آن هنوز مشخص نیست. طبق گزارش سازمان بهداشت و سلامت ملی انگلیس، سرطان خون (لوسمی) دوازدهمین سرطان شایع در این کشور است و سالانه حدود 3100 نفر در انگلیس به آن مبتلا می شوند.

در امارات نیز این نوع سرطان چهارمین سرطان رایج در زنان و دومین سرطان رایج در مردان است. همچنین زنان اماراتی 2 برابر مردان در معرض ابتلا به آن قرار دارند.

طی 30 تا 40 سال گذشته معمولا برای درمان این بیماری از روش شیمی درمانی استفاده می کردند. این روش عوارض جانبی بسیاری دارد و به رغم آنکه کارساز است اما سرطان پس از درمان معمولا عود می کند.

در حال حاضر متخصصان انگلیسی موفق به شناسایی روشی شده اند که مانع پیشرفت این بیماری می شود. آنها به ترکیب جدیدی به نام «آی اُ اکس 5» (IOX5) دست یافته اند. به گفته متخصصان، این دارو مسیر واکنش سلول  به اکسیژن را هدف قرار می دهد بدون اینکه بر تولید طبیعی سلول های خونی در مغز استخوان تاثیر بگذارد و به این ترتیب مانع پیشرفت بیماری می شود و راه تازه ای برای درمان سرطان خون می گشاید.

پروفسور «کمیل کرانک»، متخصص سرطان  خون می گوید برای کشف درمان های جدید این بیماری نیاز فوری وجود دارد. او می گوید: ما داروی جدیدی به نام آی اُ اکس 5 را کشف کردیم و موفق شدیم عملکرد داروهای مشابه را نیز تغییر دهیم. این داروی جدید سمی نیست و می تواند سرطان خون را از بین ببرد.

پروفسور کرانک می گوید مرحله بعدی تحقیقات، آزمایش آی اُ اکس 5 در ترکیب با سایر درمان های مشابه است.

در همین حال، ممکن است این درمان برای سایر سرطان ها نیز به کار رود.

به گزارش ایندیپندنت، متخصصان در حال بررسی قابلیت های این دارو برای درمان سرطان سینه، پروستات، تخمدان و برخی سرطان های دیگر هستند.

در همین حال، دانشمندان می گویند پیشرفت های علمی جدید به بیماران مبتلا به سرطان امکان می دهد با استفاده از آزمایش های دی ان ای، بهترین و موثرترین درمان ممکن را دریافت کنند.

با وجود تحقیقات فراوان برای یافتن راه های بهتر و موثرتر برای درمان سرطان، این بیماری همچنان یکی از علل اصلی مرگ ومیر در جهان است. بنابر گزارش لایوساینس، سن ابتلا به سرطان نیز مدام در حال کاهش است و طی 30 سال گذشته، تشخیص سرطان در افراد زیر 50 سال در سراسر جهان حدود 80 درصد افزایش یافته است.

از سال 2023، سرطان دومین عامل مرگ ومیر در ایالات متحده و هم در سراسر جهان بوده است. به گفته متخصصان، به رغم پیشرفت های خیره کننده در درمان های رایج سرطان، بسیاری از بیماران هنوز با نتایجی نامشخص مواجه می شوند که این درمان ها را ناکارآمد می کند.

در حال حاضر اکثر سرطان ها بسته به مرحله ای که بیماری پیش رفته است، محل رشد سلول های سرطانی و سابقه پزشکی بیمار، با ترکیبی از پرتودرمانی، جراحی و دارو درمان می شوند اما اگر این درمان های رایج شکست بخورند و جواب ندهند، بیماران و پزشکان به فاز پرپیچ وخم آزمون و خطا وارد می شوند که بر اثر آن به دلیل اطلاعات محدود در مورد سرطان بیمار، نمی توان به راحتی روش درمانی مشخصی را پیش گرفت.

اینک برخی متخصصان سرطان تلاش می کنند برای هر بیمار مبتلا به سرطان یک نقشه راه شخصی سازی شده از موثرترین داروها بسازند. آن ها این کار را قبل از درمان با آزمایش داروهای مختلف روی سلول های سرطانی خود بیمار انجام می دهند و درمان هایی را طراحی می کنند که به احتمال زیاد، تومورها را به طور انتخابی از بین می برند و در عین حال آثار سمی شیمی درمانی را به حداقل می رسانند.

دانشمندان اخیرا نخستین کارآزمایی بالینی را که ترکیبی از آزمایش حساسیت دارویی و آزمایش دی ان ای است انجام داده اند تا به کمک آن، برای کودکان مبتلا به سرطان درمان های موثر پیدا شود.

به گفته آن ها این رویکرد که به رویکرد «پزشکی دقیق عملکردی» (FPM) مشهور است، می تواند به تطبیق بیماران با گزینه های درمانی بیشتر موردتایید اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده آمریکا (اف دی ای) و بهبود نتایج کمک کند.

پزشکی دقیق عملکردی چیست؟

دانشمندان می گویند حتی اگر دو نفر مبتلا به سرطان یکسان، داروی مشابهی دریافت کنند ممکن است نتایج کاملا متفاوتی به دست بیاید. از آنجا که تومور هر بیمار منحصربه فرد است، دانستن اینکه کدام درمان بهتر عمل می کند، ممکن است یک بحث چالش برانگیز باشد.

برای حل این مشکل، پزشکان جهش های دی ان ای در تومور، خون یا بزاق بیمار را تجزیه و تحلیل می کنند تا داروهای سرطان را با بیماران تطبیق دهند. این خلاصه روشی است که روش پزشکی دقیق عملکردی یا اصطلاحا اف پی ام نامیده می شود. با این حال، رابطه بین دی ان ای سرطان و تاثیر داروها علیه آن ها بسیار پیچیده است. تطبیق داروها با بیماران بر اساس یک جهش واحد، سازوکارهای ژنتیکی و غیرژنتیکی دیگری را که بر نحوه پاسخ سلول ها به داروها تاثیر می گذارند، نادیده می گیرد.

پزشکی دقیق عملکردی رویکرد متفاوتی برای شخصی سازی درمان ها دارد. دانشمندان در ابتدا نمونه ای از سلول های سرطانی یک بیمار را بر می دارند، آن ها را در آزمایشگاه رشد می دهند و سپس در معرض بیش از 100 داروی تاییدشده سازمان غذا و دارو قرار می دهند. آن ها در این فرایند که آزمایش حساسیت دارویی نامیده می شود به دنبال داروهایی می گردند که سلول های سرطانی را از بین می برند.

نتایج کارآزمایی های بالینی جدید

ارایه دارو بر اساس روش دقیق عملکردی به بیماران مبتلا به سرطان در عمل بسیار دشوار است، زیرا وضعیت این بیماران ممکن است به سرعت رو به وخامت بگذارد و پزشکان ممکن است در به کارگیری آزمایش روش های جدید مردد باشند. اما به گفته متخصصان، این وضعیت در حال تغییر است. اخیرا دو تیم تحقیقاتی در اروپا نشان دادند که روش پزشکی دقیق عملکردی می تواند برای حدود 55 درصد از بیماران بزرگسال مبتلا به سرطان هایی که به درمان های رایج پاسخ نمی دهند، درمان های موثر ارایه دهند.

«دایانا ازم»، نویسنده یادداشت لایوساینس که خود پژوهشگر ارشد سرطان شناسی است، می گوید کارآزمایی بالینی اخیر تیم او روی بیماران مبتلا به سرطان در دوران کودکی متمرکز بود که سرطان آن ها بازگشته یا به درمان پاسخ نداده بود. او می گوید که رویکرد پزشکی دقیق عملکردی را برای 25 بیمار مبتلا به انواع مختلف سرطان اعمال کرده اند.

ازم می افزاید: کارآزمایی ما نشان داد که می توانیم گزینه های درمانی را برای تقریبا همه بیماران در کمتر از دو هفته ارایه دهیم.

به گفته او، آن ها توانستند نتایج را طی 10 روز پس از دریافت نمونه به دست آورند، در حالی که پردازش نتایج آزمایش رایج ژنومی که بر شناسایی جهش های سرطانی خاص متمرکز است، تقریبا 30 روز طول می کشد.

دایانا ازم می گوید بر اساس بررسی انجام شده، 83 درصد بیماران مبتلا به سرطان که درمان هایی را با پیگیری رویکرد تیم او دریافت کردند، نتایجی از جمله بهبود پاسخ به درمان نشان داده اند.

گسترش نتایج آزمایشی به دنیای عملی

روش «پزشکی دقیق عملکردی» برای درک اینکه چگونه داروهای سرطان را می توان بهتر با بیماران تطبیق داد، راه های جدیدی باز می کند.

اگرچه امروزه پزشکان می توانند دی ان ای هر بیمار را بخوانند، تفسیر نتایج برای درک اینکه بیمار به درمان سرطان چگونه پاسخ می دهد، بسیار دشوار است. ترکیب آزمایش حساسیت دارویی با تجزیه و تحلیل دی ان ای، یعنی روش پزشکی دقیق عملکردی، می تواند به شخصی سازی درمان سرطان برای هر بیمار کمک کند.

دایانا ازم، نویسنده یادداشت لایوساینس می گوید که او به کمک همکارانش، هوش مصنوعی را به برنامه پزشکی دقیق عملکردی شان افزوده اند. به گفته او هوش مصنوعی دانشمندان را قادر می کند داده های هر بیمار را تجزیه و تحلیل کنند و آن ها را با درمان ها و ترکیب های دارویی مناسب تر مطابقت دهند. هوش مصنوعی همچنین به متخصصان امکان می دهد روابط پیچیده بین جهش های دی ان ای در تومورها و این را که درمان های مختلف چگونه روی آن ها تاثیر می گذارند، درک کنند.

این تیم تحقیقاتی برای گسترش نتایج مطالعات پیشینش روی روش پزشکی دقیق عملکردی، دو کارآزمایی بالینی را آغاز کرده اند. آن ها قرار است گروه بزرگ تری را از بزرگسالان و کودکان مبتلا به سرطان هایی که برگشته اند یا به درمان مقاوم هستند، جذب کنند.

ازم می گوید: هرچه داده های بیشتری داشته باشیم، درک نحوه درمان سرطان برای دسترسی به درمان های شخصی آن و در نهایت کمک به بیماران بیشتر آسان تر می شود.

پایان خبر ساز ایرانی