ضرورت آموزش استفاده از موسیقی در نمایش کودک/مبدع موسیقی در تئاتر کودک که بود؟

فرید نوایی:

فرید نوایی مدرس و آهنگساز گفت: کارگردان تئاتر کودک و نوجوان باید برای استفاده از موسیقی شناخت درستی از ریتم، هارمونی و فرم داشته باشد.

به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری ساز ایرانی، کارگاه «موزیکالیته در تئاتر کودک و نوجوان» از سری کارگاه‌های تخصصی «زیست کودکانه در تئاتر» در سالن ساز ایرانی حوزه هنری برگزار شد.

فرید نوایی آهنگساز و مدرس این کارگاه در ابتدا با تاکید بر اهمیت شناخت موسیقی توسط کارگردانان تئاتر کودک و نوجوان عنوان کرد: محاوره در حدود ۶۰ سال اخیر وارد فضای شعر کلاسیک شده است. شبیه به همین حالت در موسیقی پاپ وارد شده است و این محاوره مهم‌ترین تفاوت شعر کلاسیک با ترانه است. امروزه استفاده از ترانه در تئاتر کودک بیشتر جا افتاده است، اما قابلیت ریتمیک شعر برای تئاتر کودک و نوجوان اهمیت زیادی دارد.

وی افزود: موسیقی جزو عناصر اصلی سینما و تئاتر امروز به ویژه تئاتر کودک و نوجوان است. کار‌هایی هستند که تنها از چند افکت ساده در آنها استفاده می‌شود، اما باید بدانیم که افکت در یک اثر هنری نیز جزو موسیقی است. اگر در یک نمایش کودک موسیقی نباشد، مخاطب خسته خواهد شد.

وی در پاسخ به سوالی که آیا موسیقی در ارتقای محتوای اثر تاثیر دارد یا فرم، عنوان کرد: این ماجرا بستگی به مفاهیمی دارد که در قالب یک نمایش ساخته و پرداخته می‌شود. شاید این موسیقی برای مثال در خدمت آموزش امری مثل مسواک زدن باشد و این باعث ماندگاری آن فعل در ذهن کودک می‌شود یا شاید برای فاصله بین تغییر صحنه‌ها استفاده شود یا در خدمت ایجاد سرگرمی باشد.

وقتی تعزیه موسیقی را به نمایش ایرانی وارد کرد

نوایی با اشاره به تاریخچه ورود جدی موسیقی به عرصه نمایش و کاربردی شدن آن برای هنر عنوان کرد: موسیقی در ایران از طریق تعزیه و ساز‌هایی ارتشی مثل ترومپت و پرکاشن وارد نمایش شد. در حال حاضر یک سبک موسیقی در فیلم‌های به ویژه هنری استفاده می‌شود که یک افکت مثل صدای بارون یا آمبیانس را به تدریج به موسیقی تبدیل می‌کند.

وی خاطر نشان کرد: همچنین امروز گاهی از پلی بک در نمایش‌ها استفاده می‌شود که هزینه‌های تولید را بسیار کم می‌کند و البته استفاده از آن یا موسیقی زنده روی صحنه انتخابش با کارگردان اثر متناسب با ویژگی‌های اثر است.

نوایی درباره تفاوت سرود و همخوانی در یک اثر نمایشی عنوان کرد: در سرود به طور تک خطی یک ملودی را اجرا می‌کنیم، اما در همخوانی برای یک قطعه می‌توانیم بار‌ها و بار‌ها ملودی بنویسیم. اتفاقی که در تواشیح ایران نیز امروز اتفاق می‌افتد و در فواصل مختلف هارمونی جذابی را ایجاد می‌کند.

نوایی درباره روش‌های آموزش استفاده از موسیقی در نمایش کودک و نوجوان گفت: در ایران به روش جامعی در این باره نرسیده‌ایم. مبدع موسیقی در تئاتر کودک یک پزشک ایتالیایی به نام ماریا مونته سوری بود و بعد از او امیل ژاک سوییسی به طراحی حرکت‌ها در اجرای نمایش کودک اهمیت داد. همچنین موسیقی ارف توسط کارل ارف وارد سیستم موسیقی شد و الان در مهد کودک‌های ایران از آن بسیار استفاده می‌شود.

مبدع موسیقی در تئاتر کودک یک پزشک ایتالیایی به نام ماریا مونته سوری بود و بعد از او امیل ژاک سوییسی به طراحی حرکت‌ها در اجرای نمایش کودک اهمیت داد.

نوایی ادامه داد: همچنین روش سوزوکی در ژاپن و آسیای شرقی ابداع شد که معتقد بود موسیقی باید از یک و دو سالگی به بچه‌ها تدریس شود. چراکه اگر موسیقی از کودکی آموزش داده شود، به صورت ژنتیکی در فرد نهادینه خواهد شد.

ریتم، هارمونی و فرم؛ سه عنصر مهم در تنظیم موسیقی تئاتر کودک و نوجوان

این آهنگساز و مدرس موسیقی درباره اهمیت ریتم، هارمونی و فرم در موسیقی نمایش کودک و نوجوان بیان کرد: در اجرای موسیقی برای یک نمایش شناخت سه اصطلاح اهمیت زیادی دارد. ریتم، هارمونی و سیستم فرم. ریتم اساسی‌ترین پایه موسیقی کودک است و بدون آن عملا نمی‌توانیم هیچ ساختار موسیقی برای تئاتر کودک در نظر بگیریم. ریتم ضرباهنگ تکرار شونده در محدوده زمانی مشخصی است. سرعت در موسیقی نیز همان تمپو است و آهنگ‌های شاد برای تئاتر کودک از سرعت بالاتر در ریتم بهره می‌برند.

نوایی با اشاره به این که کارگردان تئاتر باید اصطلاحات تخصصی موسیقی را بشناسد، توضیح داد: او باید ریتم را بشناسد. هارمونی نیز در اجرای موسیقی تئاتر کودک اهمیت دارد و باید موسیقی با محتوا همخوانی داشته باشد. تونالیته نیز تفاوت یک یا چند نت در قطعات موسیقی است. مبحث سونوریته نیز اجرای یک قطعه موسیقی است که صدایش با هارمونی به اصطلاح دربیاید، اما موزیکالیته زمانی است که حس وارد اجرای آن قطعه می‌شود و بهترین استفاده اش در هنر نمایش و سینما و البته نمایش کودک است. سونوریته جدی و خشک است، اما موزیکالیته نرم و موثر؛ بنابراین نحوه سازبندی اینجا اهمیت دارد و به این دلیل که گوش کودک به لحاظ فیزیکی صدا‌های زیر را بهتر تشخیص می‌دهد باید از صدا‌های زیرتر ساز‌هایی مثل ویالون، فلوت‌های سوپرانو و… برای القای بهتر این حس استفاده کرد. همچنین شعر نیز برای نمایش کودک و نوجوان باید حتما وزن و قافیه داشته باشد.

وی در پایان با توضیح انواع فرم گفت: سه فرم موثر در موسیقی تئاتر فرم کلاسیک شامل دو بخش الف و ب، فرم‌های پیچیده یا روندو که تکرار کننده یک ترجیع بند است و فرم‌های قرینه است که فضایی تکرار شونده برای کودکان ایجاد می‌کنند.

یست و نهمین جشنواره تئاتر استان تهران شهریور تا آبان ۱۴۰۳ در بخش‌های ایثار، نهال، تئاتر خیابانی؛ لبخند، تئاتر کودک و نوجوان و نمایشنامه نویسی در حال برگزاری است. بیست و نهمین جشنواره تئاتر استان تهران به دبیری امیرحسین شفیعی آبان ماه امسال برگزار می‌شود.