درخواست برگه انحصار وراثت

درخواست برگه انحصار وراثت سندی قانونی است که وراث متوفی، سهم الارث هر یک از آنها و رابطه نسبی شان با متوفی را تعیین می کند. این گواهی برای هرگونه اقدام حقوقی و مالی پس از فوت، از جمله انتقال اموال، برداشت از حساب های بانکی، تعیین تکلیف سهام و پرداخت مالیات بر ارث، ضروری است.

پس از فوت یک فرد، تعیین تکلیف اموال و دارایی های او به عهده وراث قانونی وی است. این فرآیند حقوقی نیازمند یک سند رسمی است که هویت و تعداد وراث را مشخص کرده و سهم هر یک از آن ها را از ماترک متوفی (اموال به جای مانده) تعیین کند. این سند، که به آن گواهی انحصار وراثت می گویند، نقش کلیدی در انجام کلیه امور مالی و حقوقی پس از فوت دارد. بدون در دست داشتن این گواهی، وراث عملاً قادر به انجام هیچ اقدام قانونی در خصوص ارث نخواهند بود.

در سال های اخیر، تحولات قابل توجهی در فرآیند درخواست برگه انحصار وراثت در ایران صورت گرفته است. با اجرای قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه، روش های سنتی جای خود را به سامانه های الکترونیکی داده اند که هدف اصلی آن ها تسریع، تسهیل و افزایش شفافیت در این فرآیند است. این تغییرات به ویژه از تاریخ 3 مرداد 1404 به بعد، روند دریافت گواهی را برای متوفیان جدید کاملاً متحول کرده است. با این حال، برای متوفیانی که پیش از این تاریخ فوت کرده اند، کماکان روش های قبلی با بهره گیری از سامانه های الکترونیکی خاص خود، معتبر هستند. این مقاله به صورت جامع و دقیق به تشریح تمامی جنبه های مرتبط با درخواست برگه انحصار وراثت می پردازد، از تعریف و اهمیت آن گرفته تا معرفی سامانه های جدید، مدارک مورد نیاز، مراحل گام به گام و نکات حقوقی مهمی مانند اعتراض به گواهی و نقش وکیل در این فرآیند.

گواهی انحصار وراثت چیست و چرا برای وراث ضروری است؟

گواهی انحصار وراثت یک سند رسمی و حقوقی است که پس از فوت یک فرد صادر می شود. این گواهی به طور قانونی مشخص می کند که چه افرادی ورثه متوفی محسوب می شوند و هر یک از آن ها چه سهمی از اموال و دارایی های به جای مانده (ماترک) را به ارث می برند. اهمیت این گواهی به قدری است که بدون آن، انجام بسیاری از امور مربوط به ترکه متوفی غیرممکن خواهد بود.

تعریف و کاربرد گواهی انحصار وراثت

هدف اصلی از صدور گواهی انحصار وراثت، جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده یا ادعای غیرقانونی نسبت به اموال متوفی است. این گواهی، یک مرجع رسمی برای تمامی نهادها و سازمان هایی است که با امور ارث و میراث سروکار دارند. کاربردهای عملی این گواهی بسیار گسترده است و شامل موارد زیر می شود:

• انتقال اسناد و اموال: برای انتقال سند ملک، خودرو، زمین یا هر دارایی ثبت شده به نام وراث.
• برداشت از حساب های بانکی: برای دسترسی به موجودی حساب های بانکی متوفی و برداشت وجه از آن ها.
• تعیین تکلیف سهام: برای انتقال سهام متوفی در بورس یا شرکت های مختلف به نام وراث.
• پرداخت مالیات بر ارث: تعیین سهم هر وارث برای محاسبه و پرداخت مالیات مربوطه.
• انجام امور بیمه ای: برای دریافت مستمری، غرامت فوت یا هرگونه وجه بیمه عمر متوفی.
• تصفیه دیون و مطالبات: برای پیگیری بدهی ها و بستانکاری های متوفی.

بنابراین، گواهی انحصار وراثت سنگ بنای هرگونه اقدام قانونی در راستای تقسیم ارث و مدیریت ماترک است و تمامی وراث برای اعمال حقوق خود به آن نیاز دارند.

تفاوت حصر وراثت و انحصار وراثت

در مکالمات روزمره یا حتی متون حقوقی، گاهی اوقات اصطلاحات حصر وراثت و انحصار وراثت به جای یکدیگر استفاده می شوند و ممکن است این سؤال پیش بیاید که آیا این دو عبارت تفاوت معنایی یا قانونی با هم دارند؟ باید تأکید کرد که در نظام حقوقی ایران، این دو اصطلاح کاملاً مترادف و هم معنی هستند و هیچ تفاوتی در ماهیت، فرآیند، یا نتایج قانونی آن ها وجود ندارد.

هر دو عبارت به فرآیند قانونی اطلاق می شوند که طی آن، پس از فوت یک شخص، وراث قانونی او توسط مراجع ذی صلاح (مانند شورای حل اختلاف یا سازمان ثبت احوال طبق قوانین جدید) شناسایی شده و میزان سهم الارث هر یک مشخص می گردد. بنابراین، اگر به دنبال درخواست برگه انحصار وراثت هستید یا اصطلاح حصر وراثت را می شنوید، بدانید که هر دو به یک موضوع واحد اشاره دارند. هدف اصلی هر دو فرآیند، تعیین رسمی و شفاف ورثه و حقوق هر یک از آن ها از ترکه متوفی است.

تحولات قانونی: سامانه الکترونیکی انحصار وراثت (Verasat.ncr.ir)

نظام حقوقی ایران در راستای الکترونیکی کردن خدمات و تسهیل امور اداری، تحولات مهمی را در فرآیند درخواست برگه انحصار وراثت تجربه کرده است. یکی از مهم ترین این تغییرات، راه اندازی سامانه های الکترونیکی جامع است که بخش عمده ای از مراجعات حضوری را حذف کرده و فرآیند را برای شهروندان شفاف تر و سریع تر ساخته است.

قانون جدید و تاریخ اجرای آن (3 مرداد 1404)

با تصویب بند ث ماده 113 قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه، بستر قانونی برای تحول بنیادین در فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت فراهم شد. بر اساس این قانون، از تاریخ 3 مرداد 1404، سیستم صدور گواهی انحصار وراثت برای متوفیانی که پس از این تاریخ فوت می کنند، به کلی دگرگون شده است. در گذشته، این فرآیند بر پایه درخواست وراث در شورای حل اختلاف بود، اما با قانون جدید، رویکرد به صدور خودکار تغییر یافته است.

این تغییر به این معناست که دیگر نیازی به مراجعه حضوری وراث به مراجع قضایی یا ثبت درخواست اولیه از سوی آن ها نیست. بلکه پس از ثبت رسمی فوت متوفی در سازمان ثبت احوال، فرآیند صدور گواهی به صورت خودکار و سیستمی آغاز می شود.

فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت برای متوفیان پس از 3 مرداد 1404

برای متوفیانی که تاریخ فوت آن ها از 3 مرداد 1404 به بعد است، مراحل درخواست برگه انحصار وراثت به شرح زیر خواهد بود:

1. ثبت فوت: پس از فوت شخص، ابتدا باید گواهی فوت از سوی پزشک یا بیمارستان صادر و در سازمان ثبت احوال کشور ثبت شود.
2. صدور خودکار گواهی: ظرف 20 روز پس از ثبت رسمی فوت، سازمان ثبت احوال با همکاری قوه قضائیه، گواهی انحصار وراثت را به صورت خودکار صادر می کند. این گواهی شامل شناسایی تمامی وراث قانونی و تعیین سهم الارث هر یک است.
3. اطلاع رسانی: پس از صدور گواهی، به تمامی وراث شناسایی شده از طریق پیامک اطلاع رسانی می شود. این پیامک حاوی اطلاعات لازم برای مشاهده و دریافت گواهی است.
4. مشاهده و دریافت از سامانه: وراث می توانند با مراجعه به سامانه جامع وراثت به نشانی verasat.ncr.ir، گواهی صادر شده را مشاهده و در صورت نیاز چاپ کنند.

این فرآیند به طور چشمگیری زمان و هزینه ها را کاهش داده و از پیچیدگی های اداری می کاهد.

راهنمای مشاهده و دریافت گواهی از verasat.ncr.ir

برای مشاهده و دریافت گواهی انحصار وراثت صادر شده به صورت خودکار از طریق سامانه verasat.ncr.ir، وراث باید مراحل زیر را دنبال کنند:

1. ورود به سامانه: ابتدا به نشانی الکترونیکی verasat.ncr.ir مراجعه کنید.
2. انتخاب گزینه مربوطه: در صفحه اصلی سامانه، گزینه ای مانند دریافت گواهی یا ابلاغ گواهی را انتخاب نمایید.
3. ورود از طریق درگاه دولت هوشمند: برای ورود به سامانه، باید از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یا سامانه هدا اقدام کنید. این کار با وارد کردن شماره ملی و رمز عبور (یا دریافت رمز یکبار مصرف) امکان پذیر است. اطمینان حاصل کنید که شماره تلفن همراه شما به نام خودتان ثبت شده باشد.
4. وارد کردن مشخصات متوفی: پس از ورود موفق، سیستم از شما مشخصاتی مانند کد ملی و تاریخ فوت متوفی را درخواست می کند. این اطلاعات را به دقت وارد کنید.
5. مشاهده و چاپ گواهی: پس از تأیید اطلاعات، گواهی انحصار وراثت الکترونیکی صادر شده برای شما قابل مشاهده خواهد بود. می توانید جزئیات آن را بررسی کرده و در صورت نیاز، گواهی را چاپ کنید. این گواهی دارای اعتبار قانونی کامل است.

توجه داشته باشید که ممکن است نیاز به به روزرسانی اطلاعات نشانی پستی و کد پستی خود در سامانه نیز باشد تا بتوانید به خدمات مورد نظر دسترسی یابید.

مزایای سامانه الکترونیکی جدید

راه اندازی سامانه الکترونیکی برای درخواست برگه انحصار وراثت و صدور خودکار آن، مزایای متعددی را برای وراث و نظام قضایی کشور به ارمغان آورده است:

• تسریع فرآیند: زمان لازم برای صدور گواهی به طور چشمگیری کاهش یافته و به حداکثر 20 روز پس از ثبت فوت می رسد.
• کاهش هزینه ها: حذف مراجعات حضوری، آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار و هزینه های دادرسی، بار مالی را از دوش وراث برمی دارد.
• حذف مراجعات حضوری: تمامی مراحل اصلی به صورت آنلاین انجام می شود و نیازی به حضور فیزیکی وراث در مراجع قضایی نیست.
• افزایش شفافیت: فرآیند سیستمی و خودکار، احتمال بروز خطا و سوءتفاهم را به حداقل می رساند.
• محاسبه دقیق سهم الارث: سامانه می تواند سهم الارث هر وارث را با در نظر گرفتن عواملی مانند حجب، موانع ارث و وصیت نامه رسمی به صورت خودکار و دقیق محاسبه کند.
• دسترسی آسان: وراث از هر نقطه کشور و حتی خارج از کشور می توانند به راحتی به اطلاعات و گواهی خود دسترسی پیدا کنند.

سامانه الکترونیکی انحصار وراثت، گامی بلند در جهت مدرن سازی خدمات قضایی و حقوقی در ایران است که فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت را برای شهروندان به مراتب ساده تر و کارآمدتر ساخته است.

نحوه درخواست برگه انحصار وراثت برای متوفیان قبل از 3 مرداد 1404 (از طریق سامانه سهیم)

با وجود تحولات جدید، برای متوفیانی که تاریخ فوت آن ها پیش از 3 مرداد 1404 بوده است، فرآیند درخواست برگه انحصار وراثت همچنان نیازمند ثبت درخواست است. این درخواست باید از طریق سامانه سهیم سازمان ثبت احوال کشور پیگیری شود. این سامانه به طور خاص برای رسیدگی به پرونده های قدیمی تر و نیز برخی دیگر از امور مرتبط با وراثت طراحی شده است.

معرفی سامانه سهیم (Sahim.sabteahval.ir)

سامانه سهیم به نشانی sahim.sabteahval.ir، پلتفرمی آنلاین است که توسط سازمان ثبت احوال کشور برای ارائه خدمات الکترونیکی مرتبط با وراثت راه اندازی شده است. این سامانه به وراث متوفیانی که فوت آن ها قبل از تاریخ اجرای قانون جدید (3 مرداد 1404) ثبت شده، این امکان را می دهد که درخواست برگه انحصار وراثت خود را به صورت آنلاین ثبت کرده و مراحل پیگیری آن را انجام دهند. هدف این سامانه، کاهش نیاز به مراجعات حضوری به شورای حل اختلاف و تسریع فرآیند اداری است.

راهنمای گام به گام ثبت درخواست در سامانه سهیم

برای درخواست برگه انحصار وراثت از طریق سامانه سهیم، وراث باید مراحل زیر را به دقت طی کنند:

1. ورود به سامانه: به آدرس sahim.sabteahval.ir مراجعه کنید.
2. انتخاب گزینه درخواست: در صفحه اصلی سامانه، گزینه درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را انتخاب کنید.
3. ورود اطلاعات متوفی: شماره ملی و تاریخ تولد متوفی را در فیلدهای مربوطه وارد کنید.
4. تکمیل فرم درخواست: فرم الکترونیکی درخواست را با اطلاعات دقیق و کامل وراث و مشخصات متوفی تکمیل کنید. در این مرحله، ممکن است لازم باشد اطلاعات شناسنامه ای و کد ملی تمامی وراث را وارد نمایید.
5. بارگذاری مدارک: مدارک مورد نیاز (که در بخش بعدی به تفصیل توضیح داده خواهد شد) را به صورت اسکن شده و با کیفیت مناسب در سامانه بارگذاری کنید.
6. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت نهایی درخواست، یک کد رهگیری به شما اختصاص داده می شود. این کد برای پیگیری وضعیت درخواست شما ضروری است، بنابراین آن را نزد خود نگهداری کنید.
7. پیگیری وضعیت: شما می توانید با استفاده از کد رهگیری، وضعیت درخواست برگه انحصار وراثت خود را در سامانه پیگیری کنید.
8. دریافت پیامک و پرداخت هزینه: پس از بررسی درخواست توسط مراجع ذی صلاح (معمولاً شورای حل اختلاف)، پیامکی مبنی بر تأیید یا نیاز به رفع نقص برای شما ارسال می شود. در صورت تأیید، شما باید هزینه مربوطه را (که شامل هزینه های قانونی و نشر آگهی در روزنامه است) به صورت آنلاین پرداخت کنید.
9. صدور گواهی: پس از پرداخت هزینه ها، گواهی انحصار وراثت صادر شده و به شما اطلاع داده می شود که چگونه آن را دریافت کنید (معمولاً از طریق سامانه یا مراجعه به شورای حل اختلاف مربوطه). مدت زمان انتظار برای صدور گواهی انحصار وراثت از طریق سامانه سهیم معمولاً حداکثر 20 روز کاری است.

مدارک لازم برای درخواست گواهی انحصار وراثت

جمع آوری و آماده سازی مدارک لازم، یکی از مهم ترین مراحل در فرآیند درخواست برگه انحصار وراثت است. دقت در تکمیل مدارک، سرعت فرآیند را به طور چشمگیری افزایش می دهد و از تأخیرهای احتمالی جلوگیری می کند. اگرچه با راه اندازی سامانه های الکترونیکی، برخی از مدارک به صورت سیستمی قابل تأیید هستند، اما در هر دو روش (سنتی و آنلاین)، نیاز به ارائه اطلاعات صحیح و کامل است.

لیست کامل مدارک ضروری

مدارک زیر به صورت کلی برای درخواست برگه انحصار وراثت در هر دو حالت (متوفیان قبل و بعد از 3 مرداد 1404) مورد نیاز است:

• گواهی فوت متوفی: این گواهی توسط سازمان ثبت احوال کشور صادر می شود و تاریخ دقیق فوت را تأیید می کند. امروزه این گواهی نیز قابلیت دریافت الکترونیکی دارد.
• شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای احراز هویت متوفی و تطابق اطلاعات.
• شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: برای شناسایی وراث قانونی و تعیین نسبت آن ها با متوفی. حتی وراثی که قصد انصراف از ارث را دارند نیز باید شناسایی شوند.
• عقدنامه یا سند ازدواج: در صورتی که متوفی متأهل بوده، سند ازدواج برای تعیین سهم الارث همسر (زن یا شوهر) ضروری است.
• استشهادیه محضری: این سند توسط 2 نفر شاهد در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و در آن شهود تأیید می کنند که وراث معرفی شده، تنها وراث متوفی هستند و فرد دیگری وجود ندارد. مشخصات کامل شهود و امضای آن ها در دفترخانه الزامی است. این استشهادیه به منظور جلوگیری از تضییع حقوق سایر وراث احتمالی تنظیم می شود.
• وصیت نامه رسمی (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت نامه رسمی (ثبت شده در دفترخانه اسناد رسمی) داشته باشد، باید ارائه شود. وصیت نامه عادی (دست نویس) به تنهایی در فرآیند انحصار وراثت معتبر نیست و باید تأیید قضایی بگیرد.
• فرم 19 مالیات بر ارث (در موارد خاص): برای متوفیان قبل از سال 1395، ارائه گواهی از اداره دارایی مبنی بر پرداخت یا معافیت از مالیات بر ارث ممکن است لازم باشد.

نکات تکمیلی در مورد مدارک

رعایت نکات زیر در تهیه و ارائه مدارک برای درخواست برگه انحصار وراثت حائز اهمیت است:

• صحت اطلاعات: اطمینان حاصل کنید که تمامی اطلاعات درج شده در مدارک کاملاً صحیح و بدون غلط املایی یا اشتباه تایپی باشد. هرگونه تناقض می تواند منجر به تأخیر در فرآیند شود.
• برابر اصل بودن: در روش های سنتی، ممکن است نیاز به برابر اصل کردن برخی مدارک در دفاتر اسناد رسمی باشد. در سامانه های الکترونیکی، بارگذاری نسخه های اسکن شده با کیفیت بالا کافی است.
• دسترسی به مدارک: اگر وراث به برخی مدارک (مانند شناسنامه متوفی) دسترسی ندارند، می توانند از طریق مراجع مربوطه (مانند سازمان ثبت احوال) درخواست صدور المثنی یا استعلام رسمی را ثبت کنند. در برخی موارد، با دستور قضایی می توان به اطلاعات مورد نیاز دست یافت.
• حضور شاهدان در استشهادیه: برای تنظیم استشهادیه محضری، حضور دو شاهد (که از وراث نباشند و متوفی و وراث را بشناسند) در دفترخانه اسناد رسمی الزامی است.

طبقات ارث و شناسایی وراث قانونی

شناسایی وراث قانونی و تعیین سهم الارث هر یک، بر اساس قوانین مدنی ایران و شریعت اسلامی صورت می گیرد. قانون گذار، وراث را به سه طبقه اصلی تقسیم کرده و برای هر طبقه، اولویت هایی را قائل شده است. این تقسیم بندی به منظور نظم دهی به فرآیند تقسیم ارث و اطمینان از رسیدن حق به ذی حق انجام می شود.

معرفی طبقات سه گانه ارث در قانون مدنی

بر اساس ماده 862 قانون مدنی ایران، وراث بر حسب نسب و سبب (ازدواج) به سه طبقه تقسیم می شوند و تا زمانی که حتی یک نفر از طبقه قبلی زنده باشد، نوبت به طبقه بعدی نمی رسد. این اصل به «تقدم طبقات» معروف است.

1. طبقه اول: شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوادگان) متوفی است. اگر متوفی فرزند داشته باشد، نوه ها ارث نمی برند و ارث به فرزندان می رسد. در صورت نبود فرزند، نوه ها جایگزین فرزندان می شوند.
2. طبقه دوم: شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، خواهر، برادر و اولاد آن ها (خواهرزاده و برادرزاده) است. این طبقه تنها در صورتی ارث می برند که هیچ فردی از طبقه اول زنده نباشد.
3. طبقه سوم: شامل اعمام (عمو، عمه)، عمات (عمو، عمه)، اخوال (دایی)، خالات (خاله) و اولاد آن ها (فرزندان عمو، عمه، دایی، خاله) است. این طبقه نیز تنها در صورتی ارث می برند که هیچ فردی از طبقه اول و دوم زنده نباشد.

جدول جامع وراث و سهم الارث

علاوه بر طبقات سه گانه، همسر (زن یا شوهر) نیز در تمامی طبقات به عنوان وارث سببی (به دلیل عقد ازدواج دائم) در نظر گرفته می شود و همیشه از متوفی ارث می برد. سهم الارث همسر ثابت است و حضور او مانع از ارث بردن سایر وراث نمی شود.

طبقه	وراث	سهم الارث (مثال بدون حضور سایر وارثان از طبقات دیگر)
طبقه اول	پدر و مادر	هر یک یک سوم (در صورت نبود فرزند)
	فرزندان (پسر و دختر)	پسر دو برابر دختر
	همسر (زن)	یک هشتم (در صورت وجود فرزند)؛ یک چهارم (در صورت عدم وجود فرزند)
	همسر (شوهر)	یک چهارم (در صورت وجود فرزند)؛ یک دوم (در صورت عدم وجود فرزند)
	نوادگان	جایگزین فرزندان در صورت نبود آن ها
طبقه دوم	اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)	بسته به حضور سایر وراث
	خواهر و برادر	برادر دو برابر خواهر (در صورت نبود اجداد)
	فرزندان خواهر و برادر	جایگزین خواهر و برادر در صورت نبود آن ها
طبقه سوم	عمو، عمه، دایی، خاله	بسته به حضور سایر وراث
	فرزندان عمو، عمه، دایی، خاله	جایگزین عمو، عمه، دایی، خاله در صورت نبود آن ها

نکات مهم:

• سهم الارث دختر و پسر، طبق قانون فعلی، متفاوت است؛ پسر دو برابر دختر ارث می برد. شایعاتی مبنی بر برابری سهم الارث در قانون جدید صحت ندارد.
• حجب: برخی وراث به دلیل وجود وارث نزدیک تر، از ارث محروم می شوند. به عنوان مثال، در صورت وجود فرزند، نوه ها از ارث محروم می شوند.

اعتراض به گواهی انحصار وراثت (نحوه ثبت و پیگیری)

فرآیند درخواست برگه انحصار وراثت با تمام دقت و جزئیاتی که دارد، ممکن است گاهی اوقات با اشتباهات یا نقص هایی همراه باشد. در چنین شرایطی، قانون به افراد ذی نفع این حق را می دهد که به گواهی صادر شده اعتراض کنند. اعتراض به گواهی انحصار وراثت، مکانیزمی قانونی برای تصحیح اشتباهات و تضمین رعایت حقوق همه وراث است.

دلایل موجه برای اعتراض

دلایل متعددی می تواند مبنای اعتراض به گواهی انحصار وراثت باشد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

• عدم ذکر یا اشتباه در مشخصات وراث: ممکن است نام یکی از وراث قانونی از قلم افتاده باشد یا اطلاعات شناسنامه ای او به اشتباه درج شده باشد.
• اشتباه در تعیین سهم الارث: در برخی موارد، محاسبه سهم الارث هر وارث به درستی انجام نشده و سهم یکی از وراث کمتر یا بیشتر از حد قانونی تعیین شده باشد.
• وجود وصیت نامه معتبر جدید: اگر وصیت نامه ای معتبر پس از صدور گواهی کشف شود که در آن، متوفی تکلیف اموال خود را به گونه ای دیگر مشخص کرده باشد.
• عدم رعایت تشریفات قانونی: هرگونه نقص در فرآیند صدور گواهی، مانند عدم نشر آگهی (در روش های سنتی) یا عدم اطلاع رسانی به یکی از وراث، می تواند دلیلی برای اعتراض باشد.
• وجود وارث پنهان یا فرزند ناشی از ازدواج ثبت نشده: در برخی موارد، ممکن است وراث دیگری وجود داشته باشند که در زمان صدور گواهی شناسایی نشده اند.

مرجع و مهلت قانونی اعتراض

اعتراض به گواهی انحصار وراثت باید در مهلت قانونی و در مرجع ذی صلاح انجام شود:

• مهلت قانونی: مهلت اعتراض به گواهی انحصار وراثت، 10 روز از تاریخ ابلاغ گواهی است. این مهلت بسیار مهم است و عدم رعایت آن می تواند منجر به از دست رفتن حق اعتراض شود.
• تمدید مهلت: در صورتی که فرد معترض دلایل موجهی برای عدم اعتراض در مهلت مقرر داشته باشد (مانند عدم اطلاع از صدور گواهی یا کشف مدارک جدید پس از انقضای مهلت)، می تواند با ارائه مستندات به مرجع قضایی، درخواست تمدید مهلت را مطرح کند.
• مرجع اعتراض:
  • برای متوفیان قبل از 3 مرداد 1404: اعتراض از طریق شورای حل اختلاف حقوقی که گواهی را صادر کرده است، انجام می شود.
  • برای متوفیان پس از 3 مرداد 1404: با توجه به صدور خودکار گواهی توسط سامانه verasat.ncr.ir، اعتراض باید از طریق هیئت حل اختلاف ثبت احوال پیگیری شود.

مراحل ثبت اعتراض

نحوه ثبت اعتراض بسته به تاریخ فوت متوفی و مرجع صدور گواهی متفاوت است:

• برای متوفیان قبل از 1404 (از طریق سامانه سهیم):
  1. به سامانه sahim.sabteahval.ir وارد شوید.
  2. پس از ورود به حساب کاربری خود، گزینه اعتراض به گواهی انحصار وراثت را انتخاب کنید.
  3. فرم مربوطه را تکمیل کرده و دلایل اعتراض خود را به همراه مدارک مثبته بارگذاری نمایید.
  4. سیستم به طور خودکار پرونده را برای بررسی به شورای حل اختلاف مربوطه ارجاع می دهد.
• برای متوفیان بعد از 1404 (گواهی خودکار):
  1. باید به سامانه verasat.ncr.ir مراجعه کنید.
  2. پس از ورود به درگاه دولت هوشمند، گزینه مربوط به اعتراض به گواهی صادر شده را انتخاب نمایید.
  3. اطلاعات متوفی و دلایل اعتراض خود را ثبت کرده و مدارک لازم را بارگذاری کنید.
  4. این اعتراض به هیئت حل اختلاف ثبت احوال ارجاع داده می شود تا بررسی های لازم را انجام دهند.

نتیجه گیری اعتراض

پس از ثبت اعتراض، مراجع ذی صلاح به بررسی دلایل و مدارک ارائه شده می پردازند. جلسات کارشناسی تشکیل می شود و ممکن است از طرفین برای ارائه توضیحات دعوت به عمل آید.

• پذیرش اعتراض: در صورت پذیرش اعتراض و احراز صحت ادعای معترض، گواهی انحصار وراثت قبلی ابطال شده و یک گواهی جدید با اصلاحات لازم صادر می شود.
• رد اعتراض: در صورتی که دلایل اعتراض کافی یا موجه تشخیص داده نشود، اعتراض رد خواهد شد.
• تجدیدنظرخواهی: تصمیم هیئت حل اختلاف (یا شورای حل اختلاف) در خصوص اعتراض، قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه صالح است. این مهلت معمولاً 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی است. این فرآیند تضمین می کند که حقوق تمام ذی نفعان به طور عادلانه رعایت شده و از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می شود.

نقش وکیل در فرآیند انحصار وراثت

فرآیند درخواست برگه انحصار وراثت، اگرچه با الکترونیکی شدن سامانه ها ساده تر شده، اما همچنان می تواند دارای پیچیدگی های حقوقی خاص خود باشد. در بسیاری از موارد، به ویژه هنگامی که اختلافات بین وراث وجود دارد یا وراث با قوانین آشنایی کافی ندارند، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص انحصار وراثت بسیار مفید و گاهی اوقات ضروری است.

چه زمانی به وکیل انحصار وراثت نیاز داریم؟

تصمیم برای استخدام وکیل برای درخواست برگه انحصار وراثت بستگی به شرایط پرونده و وضعیت وراث دارد. موارد زیر، شرایطی هستند که حضور وکیل می تواند بسیار مؤثر باشد:

• پیچیدگی پرونده: اگر ماترک متوفی شامل اموال متنوع، سهام شرکت ها، بدهی های زیاد یا وصیت نامه های مبهم باشد.
• اختلافات بین وراث: هنگامی که وراث بر سر سهم الارث، نحوه تقسیم اموال یا حتی وجود وارثان دیگر اختلاف نظر دارند.
• عدم دسترسی به مدارک: اگر وراث به برخی از مدارک ضروری دسترسی ندارند و نیاز به استعلامات پیچیده یا دستور قضایی باشد.
• عدم حضور وراث: برای وراثی که در خارج از کشور اقامت دارند یا به دلایل مختلف قادر به حضور در مراحل اداری نیستند. در این شرایط، وکیل می تواند با وکالت نامه رسمی تمامی مراحل را انجام دهد.
• سرعت بخشیدن به فرآیند: وکلای متخصص با تجربه و آگاهی از رویه های اداری و قضایی، می توانند فرآیند را به طور قابل توجهی تسریع کنند.
• مسائل مالیاتی: برای مدیریت امور مالیات بر ارث و استفاده از معافیت ها یا تخفیف های قانونی.

مزایای استفاده از خدمات وکیل متخصص

استفاده از خدمات یک وکیل متخصص در امور انحصار وراثت، مزایای متعددی را به همراه دارد:

• مشاوره تخصصی و حقوقی: وکیل می تواند بهترین راهکارها را بر اساس قوانین جاری و وضعیت خاص پرونده ارائه دهد.
• تنظیم دقیق مدارک: وکیل از صحت و کامل بودن تمامی مدارک اطمینان حاصل می کند و از بروز اشتباهاتی که می تواند باعث تأخیر شود، جلوگیری می کند.
• پیگیری سریع امور: وکیل با آشنایی به روال کار مراجع قضایی و سامانه های الکترونیکی، امور را با سرعت و دقت بیشتری پیگیری می کند.
• حل اختلافات: در صورت بروز اختلاف بین وراث، وکیل می تواند نقش میانجی را ایفا کرده و در صورت نیاز، از طریق طرح دعوا در دادگاه، حقوق موکل خود را پیگیری کند.
• کاهش استرس و دغدغه: درگیر شدن با فرآیندهای قانونی پس از فوت عزیزان می تواند بسیار دشوار باشد. وکیل این بار را از دوش وراث برمی دارد.
• حضور بدون وراث: برای ایرانیان خارج از کشور، وکیل می تواند تمامی مراحل را بدون نیاز به حضور فیزیکی موکل انجام دهد.

در پرونده های انحصار وراثت، استفاده از وکیل نه تنها می تواند فرآیند را تسهیل کند، بلکه از حقوق قانونی وراث نیز به نحو احسن محافظت می نماید و از بروز مشکلات آتی جلوگیری به عمل می آورد.

سوالات متداول

در این بخش، به برخی از پرسش های متداول درباره درخواست برگه انحصار وراثت پاسخ داده می شود تا ابهامات احتمالی برطرف گردد.

مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت چقدر است؟

مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت بستگی به تاریخ فوت متوفی دارد. برای متوفیان پس از 3 مرداد 1404، گواهی به صورت خودکار ظرف 20 روز پس از ثبت فوت توسط سامانه verasat.ncr.ir صادر می شود. برای متوفیان قبل از 3 مرداد 1404، فرآیند از طریق سامانه sahim.sabteahval.ir پیگیری می شود و معمولاً حداکثر 20 روز کاری پس از ثبت درخواست و تکمیل مدارک، گواهی صادر می گردد.

هزینه درخواست گواهی انحصار وراثت چقدر است؟

برای متوفیان پس از 3 مرداد 1404، با توجه به صدور خودکار گواهی، هزینه های دادرسی و نشر آگهی (که در گذشته وجود داشت) حذف شده است و فرآیند عمدتاً رایگان است. برای متوفیان قبل از 3 مرداد 1404 که از طریق سامانه سهیم اقدام می کنند، هزینه ها شامل نشر آگهی در روزنامه (در صورت نیاز) و برخی هزینه های اداری است که مبلغ آن متغیر است. همچنین، در صورت نیاز به وکیل، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود.

آیا می توان بدون حضور همه وراث، گواهی انحصار وراثت گرفت؟

بله، در بسیاری از موارد می توان بدون حضور فیزیکی همه وراث، گواهی انحصار وراثت را دریافت کرد. در روش جدید (پس از 3 مرداد 1404)، گواهی به صورت خودکار صادر و از طریق سامانه قابل مشاهده است. برای متوفیان قبلی نیز، اگر یکی از وراث از سایرین وکالت داشته باشد، یا سایر وراث به دلیل عدم دسترسی/حضور غیاب داشته باشند، با استشهادیه محضری و پیگیری یکی از وراث یا وکیل، می توان گواهی را دریافت کرد.

در صورت عدم دسترسی به برخی مدارک متوفی یا وراث چه باید کرد؟

اگر به برخی از مدارک ضروری مانند شناسنامه یا کارت ملی متوفی یا وراث دسترسی ندارید، می توانید از طریق سازمان ثبت احوال درخواست استعلام یا صدور المثنی دهید. در مواردی که مدارک مفقود شده و امکان دسترسی وجود ندارد، با مراجعه به شورای حل اختلاف و ارائه درخواست، می توان با دستور قضایی نسبت به استعلام یا جایگزینی مدارک اقدام کرد. همکاری با یک وکیل متخصص می تواند در این زمینه بسیار کمک کننده باشد.

آیا برای انحصار وراثت حتماً باید وکیل گرفت؟

خیر، اجباری برای گرفتن وکیل برای درخواست برگه انحصار وراثت وجود ندارد، به ویژه برای متوفیان پس از 3 مرداد 1404 که فرآیند خودکار شده است. اما در شرایطی مانند وجود اختلافات بین وراث، پیچیدگی ماترک، عدم دسترسی به مدارک، یا عدم امکان حضور وراث، کمک گرفتن از وکیل متخصص می تواند فرآیند را بسیار ساده تر، سریع تر و کم خطرتر کند.

تفاوت گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود چیست؟

این تفاوت مربوط به ارزش ماترک متوفی است.

• گواهی انحصار وراثت محدود: در صورتی که ارزش کل اموال متوفی (ماترک) کمتر از یک سقف مشخص (که هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می شود) باشد، این گواهی صادر می شود. صدور آن سریع تر و بدون نیاز به نشر آگهی در روزنامه است.
• گواهی انحصار وراثت نامحدود: اگر ارزش ماترک از سقف تعیین شده بیشتر باشد، گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می شود. این فرآیند معمولاً شامل نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار (در روش های سنتی) است تا به وراث احتمالی دیگر فرصت اعتراض داده شود. در روش جدید (بعد از 3 مرداد 1404)، این تمایز و فرآیند نشر آگهی خودکار توسط سیستم مدیریت می شود.

آیا برای متوفیان قدیمی نیز سامانه آنلاین کار می کند؟

بله، برای متوفیان قدیمی (قبل از 3 مرداد 1404) نیز امکان درخواست برگه انحصار وراثت به صورت آنلاین وجود دارد. این کار از طریق سامانه سهیم به نشانی sahim.sabteahval.ir انجام می شود. وراث می توانند درخواست خود را ثبت کرده و مراحل پیگیری را به صورت الکترونیکی دنبال کنند.

نحوه محاسبه سهم الارث چگونه است؟

محاسبه سهم الارث بر اساس قوانین مدنی ایران و شریعت اسلامی صورت می گیرد. این محاسبه به طبقات وراث، جنسیت (در مورد فرزندان و خواهران/برادران) و وجود یا عدم وجود سایر وراث بستگی دارد. به عنوان مثال، در حضور فرزندان، سهم پدر و مادر یک ششم و سهم همسر یک هشتم است. سهم پسر دو برابر دختر است. سامانه های جدید الکترونیکی (verasat.ncr.ir) قادرند سهم الارث هر وارث را به صورت خودکار و دقیق محاسبه کنند.

نتیجه گیری

درخواست برگه انحصار وراثت یک گام حیاتی و قانونی پس از فوت هر شخص است که مسیر انتقال و مدیریت دارایی های به جای مانده را برای وراث هموار می سازد. با تحولات اخیر و راه اندازی سامانه های الکترونیکی مانند verasat.ncr.ir و sahim.sabteahval.ir، فرآیند دریافت این گواهی به مراتب شفاف تر، سریع تر و قابل دسترس تر از گذشته شده است. آگاهی دقیق از قوانین، مدارک مورد نیاز و مراحل گام به گام، کلید عبور موفقیت آمیز از این فرآیند است.

چه متوفی قبل از 3 مرداد 1404 فوت کرده باشد و نیازمند ثبت درخواست در سامانه سهیم باشید، و چه پس از این تاریخ فوت کرده باشد و منتظر صدور خودکار گواهی از سامانه وراثت ثبت احوال باشید، درک درست از تمامی جوانب حقوقی و اداری ضروری است. با اینکه بسیاری از مراحل به صورت آنلاین قابل انجام هستند، در مواردی مانند وجود اختلافات بین وراث یا پیچیدگی پرونده، مشاوره و حتی همراهی یک وکیل متخصص انحصار وراثت می تواند اطمینان خاطر بیشتری را فراهم آورد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند. با دقت در جمع آوری مدارک و پیگیری مراحل، وراث می توانند به حقوق قانونی خود دست یابند و امور مربوط به ترکه متوفی را به درستی سر و سامان دهند.