اجرای مهریه: راهنمای گام به گام دریافت مهریه

اجرای مهریه به فرآیندی قانونی گفته می شود که زن برای دریافت حق شرعی و مالی خود، یعنی مهریه، از همسرش اقدام می کند. این فرآیند از طریق دو مسیر اصلی، اداره ثبت اسناد و املاک یا دادگاه خانواده، قابل پیگیری است و نیازمند آگاهی کامل از مراحل و مدارک لازم است. با این راهنمای جامع، هر گام از مسیر مطالبه مهریه را شفاف و دقیق بررسی خواهیم کرد تا بتوانید با اطمینان خاطر حق خود را وصول کنید.

مهریه، به عنوان یکی از حقوق مالی مهم زن، به محض عقد نکاح به ذمه مرد تعلق می گیرد و او مکلف به پرداخت آن است. آگاهی از مراحل قانونی مطالبه و اجرای مهریه برای هر زنی که قصد دریافت این حق را دارد، حیاتی است. در نظام حقوقی ایران، دو مسیر اصلی برای دریافت مهریه پیش بینی شده که هر کدام ویژگی ها و شرایط خاص خود را دارند. این مقاله یک راهنمای کاربردی و گام به گام برای مطالبه مهریه، بر اساس آخرین قوانین و بخشنامه های سال ۱۴۰۳ را ارائه می دهد.

مهریه: حق شرعی و قانونی زن (مفاهیم پایه)

مهریه، مالی است که مرد در زمان عقد نکاح، متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این حق، با جاری شدن صیغه عقد بر ذمه مرد مستقر می گردد و زن می تواند در هر زمانی که بخواهد، حتی بدون طلاق، آن را مطالبه کند. مهریه نه تنها یک پشتوانه مالی برای زن محسوب می شود، بلکه نمادی از احترام و تعهد مرد به همسرش است. ثبت دقیق و کامل مهریه در عقدنامه رسمی، پایه و اساس مطالبه قانونی آن در آینده خواهد بود.

انواع مهریه

مهریه اشکال مختلفی دارد که بسته به توافق طرفین در زمان عقد تعیین می شود. شناخت این انواع برای درک بهتر فرآیند مطالبه ضروری است:

• مهرالمسمی: این رایج ترین نوع مهریه است و به مالی (مانند سکه، وجه نقد، ملک و…) گفته می شود که مقدار و نوع آن در حین عقد نکاح به صراحت تعیین و ثبت شده باشد.
• مهرالمثل: اگر در عقد، مهریه تعیین نشده باشد یا تعیین آن باطل باشد، زن می تواند مهرالمثل را مطالبه کند. این مهریه بر اساس عرف و با در نظر گرفتن ویژگی های زن مانند سن، تحصیلات، وضعیت خانوادگی و اجتماعی، توسط کارشناس و دادگاه تعیین می شود.
• مهرالمتعه: در صورتی که در عقد نکاح، مهریه تعیین نشده باشد و قبل از نزدیکی، مرد زن را طلاق دهد، مرد باید مهرالمتعه را به زن بپردازد. مقدار مهرالمتعه با توجه به وضعیت مالی و اجتماعی مرد توسط دادگاه تعیین می شود.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

نحوه مطالبه و دریافت مهریه تا حد زیادی به نوع تعهد آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) بستگی دارد:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت فوری آن است. در این حالت، زن نیازی به اثبات تمکن مالی مرد ندارد و بار اثبات عدم تمکن (اعسار) بر عهده مرد است.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. در اینجا، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن خواهد بود و بدون اثبات این تمکن، زن نمی تواند مهریه را مطالبه کند. این موضوع می تواند فرآیند مطالبه را پیچیده تر کند.

انتخاب مسیر مطالبه مهریه: ثبت یا دادگاه؟

پیش از اقدام برای اجرای مهریه، انتخاب مسیر درست، اولین و مهمترین گام است. دو مسیر اصلی شامل اداره ثبت اسناد و املاک و دادگاه خانواده هستند که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط پرونده، فوریت نیاز به مهریه و اطلاع از اموال همسر دارد.

مقایسه مزایا و معایب روش ثبتی و دادگاهی

برای کمک به تصمیم گیری بهتر، جدول زیر به مقایسه این دو روش می پردازد:

ویژگی	روش از طریق اداره ثبت اسناد	روش از طریق دادگاه خانواده
سرعت شروع فرآیند	معمولاً سریع تر	معمولاً کندتر (نیاز به طی مراحل دادرسی)
هزینه اولیه	کمتر (فقط هزینه های دفتری)	بیشتر (۳.۵% مبلغ مهریه به عنوان هزینه دادرسی)
نیاز به اطلاع از اموال	در صورت اطلاع از اموال، کارایی بالا. در غیر این صورت، نیازمند استعلام	عدم اطلاع از اموال مانعی ندارد، دادگاه به شناسایی کمک می کند
امکان ممنوع الخروجی	سریع تر و آسان تر	نیازمند دستور قضایی و معمولاً زمان برتر
پیچیدگی فرآیند	اداری تر و کمتر حقوقی	پیچیدگی های حقوقی و قضایی بیشتر
امکان طرح دعاوی دیگر	فقط مطالبه مهریه	امکان طرح همزمان دعاوی دیگر مانند طلاق، نفقه، اجرت المثل
محدودیت ۱۱۰ سکه	در هر دو روش اعمال می شود	در هر دو روش اعمال می شود

چه زمانی مسیر ثبت اسناد ارجح است؟

مسیر ثبتی معمولاً در شرایط زیر ارجحیت دارد:

• زمانی که زن از وجود اموال مشخص و قابل توقیف از سوی مرد (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی با موجودی کافی) اطلاع دقیق دارد.
• زمانی که زن نیاز به سرعت عمل بالا برای دریافت مهریه یا ممنوع الخروجی بابت مهریه دارد.
• زمانی که زن ترجیح می دهد از پیچیدگی ها و طولانی بودن مراحل دادرسی دادگاه اجتناب کند.

چه زمانی مسیر دادگاه خانواده مناسب تر است؟

مراجعه به دادگاه خانواده در شرایط زیر می تواند انتخاب بهتری باشد:

• زمانی که زن از اموال مرد اطلاع دقیقی ندارد یا مرد هیچ مال محسوسی ندارد (در این صورت، دادگاه می تواند به شناسایی اموال کمک کند یا حکم به اعسار و تقسیط مهریه بدهد).
• زمانی که زن قصد دارد همزمان با مطالبه مهریه، دعاوی حقوقی دیگر مانند طلاق، نفقه، یا اجرت المثل را نیز مطرح کند.
• زمانی که احتمال فرار از دین مهریه توسط مرد وجود دارد و زن نیاز به اقدامات قضایی قوی تر مانند ابطال معامله فرار از دین دارد.

با لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸، که مطالبه مهریه از طریق ثبت را اجباری کرده بود، اکنون زن آزادی عمل بیشتری برای انتخاب مسیر اولیه مطالبه مهریه خود دارد. این تغییر قانونی که در راستای قانون برنامه هفتم توسعه (۱۴۰۳) صورت گرفته، به زن این امکان را می دهد که با توجه به شرایط و صلاح دید خود، مستقیماً به دادگاه مراجعه کند یا ابتدا از طریق ثبت اقدام نماید.

مسیر اول: اجرای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک (راهنمای گام به گام)

اجرای مهریه از طریق ثبت اسناد رسمی، در بسیاری از موارد می تواند سریع تر و کم هزینه تر از مسیر دادگاه باشد. این روش به ویژه زمانی که از وجود اموال قابل توقیف از سوی همسر مطلع هستید، کارایی بالایی دارد. در ادامه، مراحل این فرآیند را گام به گام شرح می دهیم.

گام 1: ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت (الزام قانونی)

نخستین قدم برای آغاز هرگونه اقدام قانونی در قوه قضاییه، از جمله اجرای مهریه، ثبت نام و احراز هویت در سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی یا همان سامانه ثنا است. این سامانه بستری برای ارسال و دریافت تمامی ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی فراهم می کند. ثبت نام در سامانه ثنا برای هر دو طرف پرونده (زن و مرد) ضروری است، چرا که تمامی اخطاریه ها و ابلاغیه های مربوط به پرونده مهریه از طریق این سامانه ارسال می شود. برای ثبت نام می توان به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه حضوری داشت یا به صورت آنلاین از طریق وب سایت مربوطه اقدام کرد.

گام 2: مراجعه به دفترخانه ازدواج و درخواست صدور اجراییه مهریه

پس از تکمیل ثبت نام در سامانه ثنا، زن یا وکیل قانونی او باید به همان دفترخانه رسمی ازدواجی مراجعه کند که عقد نکاح در آن به ثبت رسیده است. در این مرحله، با ارائه مدارک لازم، درخواست صدور اجراییه برای مهریه مطرح می شود.

مدارک لازم برای اجرای مهریه از طریق ثبت

برای درخواست صدور اجراییه مهریه، جمع آوری مدارک زیر الزامی است:

• اصل سند ازدواج یا رونوشت مصدق آن: این سند اصلی ترین مدرک برای اثبات حق مهریه است. در صورت عدم دسترسی به اصل سند، می توانید رونوشت برابر اصل آن را از دفترخانه محل عقد دریافت کنید.
• اصل شناسنامه و کارت ملی زن: برای احراز هویت درخواست کننده ضروری است.
• وکالتنامه: در صورتی که وکیل به نمایندگی از زن اقدام می کند، ارائه اصل وکالتنامه رسمی و معتبر الزامی است.
• فرم درخواست صدور اجراییه: این فرم باید در دفترخانه مربوطه تکمیل و امضا شود.

نحوه تکمیل فرم درخواست اجراییه مهریه

تکمیل صحیح فرم درخواست اجرای مهریه اهمیت زیادی دارد. این فرم شامل اطلاعات هویتی زن و مرد، میزان مهریه (با ذکر نوع و مقدار دقیق سکه، مال یا وجه نقد) و سایر جزئیات مربوط به مطالبه است. سردفتر ازدواج پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت اطلاعات، فرم را تکمیل و تأیید می کند. سپس این درخواست به همراه سایر مدارک به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک ارسال می شود.

نقش سردفتر ازدواج و راهکار در صورت فوت یا تغییر آدرس

سردفتر ازدواج در این مرحله نقش حیاتی ایفا می کند. او موظف است ضمن احراز هویت و صلاحیت درخواست کننده، مدارک را بررسی کرده و پس از تکمیل فرم اجراییه، آن را به همراه یک اخطاریه رسمی برای اداره ثبت مربوطه ارسال کند. در صورتی که آدرس دفترخانه تغییر کرده باشد یا سردفتر فوت کرده باشد، زن می تواند با مراجعه به کانون سردفتران و دفتریاران، نشانی دفترخانه یا دفترخانه جایگزین را پیدا کند.

گام 3: تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت و ابلاغ اجراییه به زوج

پس از ارسال درخواست صدور اجراییه از سوی دفترخانه، پرونده ای در واحد اجرای ثبت اسناد و املاک تشکیل می شود. این مرحله شامل چند گام فرعی اما مهم است:

• روند اداری تشکیل پرونده: اداره ثبت، پس از دریافت مدارک از دفترخانه، یک پرونده اجرایی برای مهریه تشکیل می دهد. به این پرونده شماره ای اختصاص داده می شود که زن می تواند از طریق آن، وضعیت پرونده خود را پیگیری کند.
• ابلاغ اجراییه به مرد: مهمترین گام در این مرحله، ابلاغ رسمی اجراییه به مرد است. این ابلاغیه از طریق سامانه ثنا به مرد ارسال می شود و به او مهلت قانونی ۱۰ روزه داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند. این مهلت بر اساس ماده ۲۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا تعیین شده است. مرد در این مهلت می تواند مهریه را پرداخت کند، اموالی را برای توقیف معرفی کند، یا در صورت عدم توانایی، لیست جامعی از دارایی های خود را به مسئول اجرا تحویل دهد.
• پیامک اجراییه مهریه: به محض ابلاغ اجراییه، پیامکی حاوی اطلاعات مربوط به پرونده و اخطار قانونی به شماره تلفن همراه مرد که در سامانه ثنا ثبت شده، ارسال می گردد. این پیامک، مرد را از آغاز فرآیند اجرای مهریه مطلع می سازد.

گام 4: شناسایی، معرفی و توقیف اموال زوج

اگر مرد در مهلت ۱۰ روزه قانونی نسبت به پرداخت مهریه یا توافق با زن اقدام نکند، زن می تواند گام بعدی را برای شناسایی و توقیف اموال برای مهریه بردارد. این مرحله از مهمترین و حساس ترین بخش های اجرای مهریه از طریق ثبت است و نیاز به پیگیری دقیق دارد.

معرفی اموال توسط زوجه

در صورتی که زن از وجود اموال خاصی مانند حساب بانکی، سهام، خودرو، ملک یا سایر دارایی های منقول و غیرمنقول مرد اطلاع داشته باشد، می تواند این اموال را به اداره اجرای ثبت معرفی کند تا نسبت به توقیف آن ها اقدام شود.

درخواست استعلام از مراجع چهارگانه

اگر زن از اموال مرد اطلاع دقیقی نداشته باشد، می تواند از اداره اجرای ثبت درخواست استعلام از مراجع چهارگانه را بنماید. این مراجع شامل:

• بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
• اداره راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی): برای شناسایی خودروهای به نام مرد.
• سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: برای شناسایی املاک و مستغلات.
• شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سهام) و شرکت مخابرات (سیم کارت): برای شناسایی سهام و سیم کارت های به نام مرد.

با وصول پاسخ استعلامات، در صورت وجود اموال، دستور توقیف آن ها صادر می شود.

توقیف حقوق و مزایای کارمندان

اگر مرد کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد، زن می تواند درخواست توقیف حقوق و مزایای او را از اداره ثبت کند. بر اساس قانون، حداکثر یک سوم از حقوق و مزایای مرد (در صورت داشتن همسر و فرزند) و یک چهارم (در صورت عدم داشتن همسر و فرزند) قابل توقیف است. مسئولین سازمان مربوطه موظفند پس از ابلاغ اجراییه، این مبلغ را از حقوق مرد کسر و به حساب اداره ثبت واریز کنند.

مستثنیات دین مهریه

در فرآیند توقیف اموال، باید به مفهوم مستثنیات دین مهریه توجه داشت. مستثنیات دین به اموالی گفته می شود که بر اساس قانون، حتی در صورت بدهی، قابل توقیف و فروش نیستند. این اموال برای حفظ حداقل زندگی آبرومندانه برای مدیون و خانواده اش ضروری تلقی می شوند. از جمله مثال های رایج مستثنیات دین مهریه می توان به منزل مسکونی متعارف، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار، و بخش معینی از حقوق اشاره کرد. اگر مرد به استناد مستثنیات دین به توقیف اموال خود اعتراض کند و این اعتراض توسط مرجع قضایی تأیید شود، مال مربوطه از توقیف خارج خواهد شد.

گام 5: ارزیابی اموال توقیف شده و مزایده (در صورت عدم پرداخت مهریه)

پس از توقیف اموال مرد، اگر همچنان مهریه پرداخت نشود، نوبت به ارزیابی و در نهایت مزایده اموال می رسد تا از محل فروش آن ها، مهریه زن وصول شود.

• ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری: اموال توقیف شده، توسط یک کارشناس رسمی دادگستری که به دستور اداره ثبت تعیین می شود، ارزیابی و قیمت گذاری می گردد. این ارزیابی مبنای تعیین قیمت پایه برای مزایده خواهد بود. طرفین حق اعتراض به نظریه کارشناس را دارند.
• مراحل برگزاری مزایده: پس از تعیین ارزش، اموال از طریق مزایده به فروش گذاشته می شوند. اطلاعیه مزایده در روزنامه های کثیرالانتشار یا تابلوی اعلانات اداره ثبت منتشر می شود. در تاریخ مقرر، مزایده برگزار و اموال به بالاترین قیمت پیشنهادی به فروش می رسند.
• نحوه وصول مهریه از محل فروش اموال: پس از فروش اموال در مزایده، مبلغ حاصل از آن به حساب اداره ثبت واریز می شود. پس از کسر هزینه های اجرایی (مانند نیم عشر دولتی و هزینه های کارشناسی و مزایده)، مهریه زن از محل باقی مانده پرداخت خواهد شد. اگر مبلغ حاصل از مزایده بیشتر از میزان مهریه و هزینه ها باشد، مازاد به مرد بازگردانده می شود؛ و اگر کمتر باشد، زن می تواند برای باقی مانده مهریه، از طریق سایر روش های قانونی (مثل مراجعه به دادگاه) اقدام کند.

مسیر دوم: اجرای مهریه از طریق دادگاه خانواده (راهنمای گام به گام)

در برخی موارد، اجرای مهریه از طریق دادگاه خانواده ضروری یا ترجیح داده می شود. این روش به ویژه زمانی که از اموال مرد اطلاعی در دست نیست، یا زن قصد طرح دعاوی همزمان دیگری را دارد، می تواند کارآمدتر باشد. در ادامه به مراحل گام به گام این مسیر می پردازیم.

گام 1: ارسال اظهارنامه قضایی (اختیاری اما توصیه شده)

با اینکه ارسال اظهارنامه قضایی یک گام اجباری برای مطالبه مهریه نیست، اما توصیه می شود که زن پیش از طرح دادخواست، یک اظهارنامه رسمی برای همسرش ارسال کند. هدف از ارسال اظهارنامه، اخطار رسمی به مرد برای پرداخت مهریه و ایجاد مستند برای اثبات مطالبه مهریه است. در این اظهارنامه، زن به صورت واضح مهریه خود را مطالبه کرده و مهلت مناسبی برای پرداخت آن تعیین می کند. این اقدام می تواند در مراحل بعدی دادرسی به عنوان یک مدرک مثبت تلقی شود.

گام 2: مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه

گام بعدی، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه است. این دادخواست، اساس شروع فرآیند قضایی محسوب می شود.

مدارک لازم برای اجرای مهریه از طریق دادگاه

مدارک مورد نیاز برای تنظیم دادخواست مطالبه مهریه در دادگاه شامل موارد زیر است:

• اصل و کپی سند ازدواج یا رونوشت آن.
• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زن.
• وکالتنامه (در صورت اقدام توسط وکیل).
• هرگونه مدرک یا سند دال بر تمکن مالی مرد (مانند فیش حقوقی، اسناد مالکیت، گردش حساب بانکی – در صورت وجود).

نحوه تکمیل فرم دادخواست و درخواست های مهم

در تکمیل فرم دادخواست، مشخصات کامل زن و مرد، میزان مهریه و دلایل مطالبه آن باید به دقت درج شود. همچنین، زن می تواند درخواست های مهمی را در دادخواست خود مطرح کند، از جمله:

• تعیین مهریه به نرخ روز: اگر مهریه وجه نقد باشد، به دلیل تورم و کاهش ارزش پول، می توان درخواست محاسبه مهریه به نرخ روز را داشت.
• توقیف اموال: در صورت اطلاع از اموال مرد، می توان همزمان با دادخواست، درخواست توقیف اموال برای مهریه را مطرح کرد تا از فرار از دین مهریه و انتقال صوری اموال جلوگیری شود.
• پرداخت هزینه دادرسی: برای طرح دعوا در دادگاه، زن باید معادل ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه را به عنوان هزینه دادرسی مهریه پرداخت کند. این هزینه در مقایسه با روش ثبتی که عمدتاً هزینه های اولیه کمتری دارد، قابل توجه است.

گام 3: تشکیل پرونده در دادگاه و تعیین وقت رسیدگی

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی و پرداخت هزینه دادرسی مهریه، پرونده در دادگاه خانواده تشکیل شده و به یک شعبه ارجاع داده می شود. سپس، وقت رسیدگی تعیین و به هر دو طرف از طریق سامانه ثنا ابلاغ می گردد. حضور در جلسات دادرسی و ارائه دفاعیات لازم، برای پیگیری پرونده حیاتی است. عدم حضور بدون عذر موجه می تواند به ضرر طرف غایب تمام شود.

گام 4: اثبات تمکن مالی زوج یا رسیدگی به ادعای اعسار او

در طول رسیدگی دادگاه، مهمترین بخش، اثبات توانایی مالی مرد برای پرداخت مهریه یا بررسی ادعای اعسار مهریه اوست. این مرحله تعیین کننده نحوه و سرعت دریافت مهریه خواهد بود.

• نقش زن در معرفی اموال و مدارک اثبات تمکن: اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زن باید با ارائه مدارکی مانند فیش حقوقی، سند ملک، سند خودرو، گردش حساب بانکی یا هر سند دیگری، توانایی مالی مرد را ثابت کند.
• روند اثبات اعسار توسط زوج و شرایط تقسیط مهریه: اگر مهریه عندالمطالبه باشد، مرد می تواند با طرح دعوای اعسار، ادعا کند که توانایی پرداخت مهریه را ندارد. در این صورت، مرد باید لیست کامل اموال خود را ارائه داده و شهودی را معرفی کند که بر عدم توانایی مالی او شهادت دهند. دادگاه پس از بررسی، در صورت اثبات اعسار، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند.
• نقش کارشناس دادگستری: در برخی موارد، دادگاه ممکن است برای ارزیابی دقیق اموال، میزان درآمد یا ارزش مهریه (مانند محاسبه مهریه به نرخ روز) از کارشناس رسمی دادگستری کمک بگیرد. نظر کارشناس در تصمیم گیری دادگاه مؤثر خواهد بود.

گام 5: صدور حکم و اجرای آن از طریق واحد اجرای احکام دادگستری

پس از طی مراحل دادرسی و بررسی شواهد و مدارک، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند. این حکم می تواند شامل پرداخت مهریه به صورت یکجا، یا تقسیط مهریه در صورت اثبات اعسار مرد باشد.

• روند صدور حکم قطعی: حکم صادر شده توسط دادگاه ممکن است قابل تجدیدنظر یا فرجام خواهی باشد. پس از طی این مراحل و قطعیت یافتن حکم، زن می تواند برای اجرای آن اقدام کند.
• مراحل اجرایی پس از صدور حکم: پس از صدور حکم قطعی، زن باید به واحد اجرای احکام دادگستری مراجعه و درخواست اجراییه کند. واحد اجرای احکام مسئولیت دارد که حکم دادگاه را اجرا کند. این اقدامات می تواند شامل توقیف اموال برای مهریه، برداشت از حساب بانکی مرد، یا حتی جلب مرد در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار باشد.
• هزینه های اجرایی دادگاه: علاوه بر هزینه دادرسی اولیه، در مرحله اجرا نیز ممکن است هزینه هایی مانند نیم عشر دولتی (۵ درصد مبلغ مهریه که از مرد دریافت می شود) و هزینه های کارشناسی و مزایده (در صورت توقیف و فروش اموال) وجود داشته باشد.

نکات مهم و ضروری در فرآیند اجرای مهریه

فرآیند دریافت مهریه شامل نکات حقوقی و عملی مهمی است که آگاهی از آن ها می تواند به پیشبرد هرچه بهتر پرونده کمک کند. توجه به این موارد، مانع از بروز مشکلات احتمالی در طول مسیر خواهد شد.

نقش وکیل متخصص مهریه

پرونده های اجرای مهریه، چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه، دارای پیچیدگی های خاص خود هستند. حضور و همراهی یک وکیل متخصص مهریه، می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. وکیل با اشراف کامل به آخرین قوانین و بخشنامه ها (از جمله بخشنامه جدید مهریه ۱۴۰۳)، تجربه در مواجهه با چالش های احتمالی، و توانایی پیگیری دقیق پرونده، می تواند در تسریع روند وصول مهریه و جلوگیری از اتلاف زمان و انرژی کمک شایانی کند. از جمله وظایف وکیل می توان به جمع آوری مدارک، تکمیل فرم ها، پیگیری استعلامات، معرفی اموال، و حتی شرکت در جلسات مزایده یا دادرسی اشاره کرد.

فوت زوج و مطالبه مهریه از وراث

اگر مرد فوت کرده باشد، مهریه همچنان به عنوان یک دین بر ذمه او باقی است و زن می تواند آن را از ماترک (اموال به جا مانده) مرد مطالبه کند. در این شرایط، زن باید ابتدا نسبت به دریافت گواهی حصر وراثت اقدام کند تا ورثه قانونی مرد و سهم الارث آن ها مشخص شود. سپس می تواند با مراجعه به اداره ثبت یا دادگاه، اجراییه مهریه را علیه وراث و به میزان سهم الارث هر یک از ترکه متوفی صادر کند. لازم به ذکر است که مهریه در این حالت، از کل دارایی های مرد قبل از تقسیم بین وراث پرداخت می شود.

امکان ممنوع الخروجی زوج بابت مهریه

یکی از ابزارهای قانونی مؤثر برای اعمال فشار به مرد جهت پرداخت مهریه، امکان ممنوع الخروجی بابت مهریه است. زن می تواند پس از تشکیل پرونده اجرایی در اداره ثبت یا دادگاه، درخواست ممنوع الخروجی مرد را مطرح کند. این اقدام می تواند مرد را وادار به تسویه بدهی خود کند. ممنوع الخروجی از طریق ثبت، معمولاً با سرعت بیشتری نسبت به دادگاه انجام می شود، اما در هر دو روش شرایط قانونی خاص خود را دارد.

فرار از دین و انتقال اموال توسط زوج

گاهی اوقات، مرد برای فرار از دین مهریه، اقدام به انتقال صوری اموال خود به نام اشخاص دیگر می کند. این عمل در قانون جرم محسوب شده و دارای تبعات حقوقی است. اگر زن بتواند ثابت کند که انتقال اموال با هدف فرار از پرداخت مهریه صورت گرفته است، می تواند با طرح دعوای ابطال معامله فرار از دین به دادگاه، آن معاملات را باطل کند. در این صورت، اموال دوباره به مالکیت مرد بازگشته و قابل توقیف برای مهریه خواهند بود. اثبات این موضوع نیازمند مدارک و شواهد کافی است و بهتر است در این خصوص با وکیل متخصص مشورت شود.

مهریه بعد از طلاق

بله، مهریه یک دین و حق مالی زن است که حتی پس از وقوع طلاق نیز قابل مطالبه است، مگر اینکه زن به صورت رسمی و قانونی آن را بخشیده باشد (که به آن بذل مهریه یا ابراء گفته می شود). در طلاق رجعی، تا زمانی که زن در عده (دوران مشخص پس از طلاق) است، علاوه بر مهریه، حق دریافت نفقه و در صورت فوت شوهر، ارث را نیز دارد.

قانون 110 سکه بهار آزادی

بر اساس قانون 110 سکه مهریه، در صورتی که مرد توانایی پرداخت تمام مهریه را به صورت یکجا نداشته باشد و اعسار او در دادگاه ثابت شود، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی (یا معادل آن) مشمول حکم جلب و حبس مرد می شود. به این معنا که اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد و مرد فقط بتواند ۱۱۰ سکه را پرداخت کند یا تقسیط نماید، برای مابقی سکه ها حکم جلب یا حبس صادر نخواهد شد، مگر اینکه زن بتواند اموالی از مرد معرفی کند که بیش از مستثنیات دین باشد. این قانون با هدف جلوگیری از زندانی شدن بی مورد مردان تدوین شده است.

تغییر شرایط اقتصادی و تعدیل مهریه (خسارت تاخیر تادیه)

در صورتی که مهریه وجه نقد باشد، به دلیل تورم و کاهش ارزش پول، زن می تواند از دادگاه درخواست خسارت تاخیر تادیه مهریه را مطرح کند. دادگاه با بررسی شاخص بانک مرکزی، مهریه را به نرخ روز تعدیل می کند تا قدرت خرید آن حفظ شود. این موضوع شامل سکه نمی شود، زیرا ارزش ذاتی سکه با تورم تغییر می کند. همچنین، اگر پس از حکم تقسیط مهریه، شرایط اقتصادی مرد تغییر کند (مثلاً توانایی مالی او بیشتر شود)، زن می تواند درخواست تعدیل اقساط و افزایش میزان آن را از دادگاه داشته باشد.

آیا می توان بخشی از مهریه را اجرا گذاشت؟

بله، زن می تواند تنها بخشی از کل مهریه خود را به اجرا بگذارد. این اقدام می تواند به دلایل مختلفی از جمله نیاز فوری به بخشی از مهریه یا تمایل به حفظ رابطه مسالمت آمیزتر باشد. زن می تواند ابتدا بخش مشخصی از مهریه را مطالبه کرده و در آینده برای بخش های دیگر اقدام کند.

آیا می توان همزمان از ثبت و دادگاه اقدام کرد؟

زن نمی تواند برای کل مهریه خود، همزمان از دو مرجع (اداره ثبت و دادگاه) مطالبه کند، زیرا این امر منجر به تکرار یک دین واحد می شود. با این حال، همانطور که اشاره شد، می تواند بخشی از مهریه را از طریق اداره ثبت به اجرا بگذارد و در خصوص بخش دیگری از آن، به دادگاه مراجعه کند. همچنین، اگر پرونده ثبتی به دلیل عدم شناسایی مال به نتیجه نرسد، زن می تواند با انصراف از اجرای مهریه در اداره ثبت و دریافت گواهی مربوطه، برای کل یا باقیمانده مهریه به دادگاه مراجعه کند.

هزینه اجرای مهریه چقدر است؟

هزینه اجرای مهریه بسته به مسیر انتخابی متفاوت است. در روش ثبتی، هزینه های اولیه (دفتری) اندک است و نیم عشر دولتی (۵ درصد از مبلغ وصول شده) پس از دریافت مهریه از مرد دریافت می شود. در روش دادگاهی، زن ابتدا باید ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه را به عنوان هزینه دادرسی مهریه پرداخت کند. سایر هزینه ها مانند کارشناسی، مزایده و حق الوکاله (در صورت داشتن وکیل) نیز به این موارد اضافه می شوند.

به اجرا گذاشتن مهریه چقدر طول می کشد؟

مدت زمان اجرای مهریه عدد ثابتی نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل شامل سرعت عمل زن در پیگیری، وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف از سوی مرد، میزان همکاری اداره ثبت یا دادگاه در انجام استعلامات و عملیات اجرایی، و همچنین احتمال طرح دعوای اعسار از سوی مرد است. به طور کلی، شروع عملیات اجرایی در ثبت سریع تر از دادگاه است، اما وصول کامل مهریه ممکن است به دلیل پیچیدگی های مربوط به شناسایی و مزایده اموال، زمان بر باشد.

اجرای مهریه در ازدواج موقت

مهریه در ازدواج موقت (صیغه) نیز معتبر و قابل مطالبه است، اما با تفاوت هایی همراه است. در ازدواج موقت، عدم تعیین مهریه در عقد، منجر به بطلان عقد می شود و زن مستحق مهریه نیست (برخلاف ازدواج دائم که مهرالمثل تعلق می گیرد). همچنین، در ازدواج موقت، اگر نزدیکی صورت نگیرد، زن تنها مستحق نیمی از مهریه است. فرآیند مطالبه نیز مشابه ازدواج دائم، می تواند از طریق ثبت یا دادگاه پیگیری شود.

عدم پرداخت مهریه چه عواقب قانونی می تواند برای مرد داشته باشد؟

عدم پرداخت مهریه توسط مرد می تواند عواقب قانونی متعددی را در پی داشته باشد، از جمله:

• توقیف اموال: مهمترین عواقب، توقیف اموال برای مهریه مرد و فروش آن ها برای پرداخت مهریه زن است.
• ممنوع الخروجی: مرد می تواند بابت عدم پرداخت مهریه، ممنوع الخروج شود.
• حکم جلب و حبس: در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، یا عدم پرداخت اقساط مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، مرد ممکن است با حکم جلب و حتی حبس مواجه شود.
• تقسیط مهریه: در صورت اثبات اعسار، مهریه به صورت اقساطی تعیین می شود که مرد مکلف به پرداخت منظم آن است.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز (برای وجه نقد و سکه)

برای مهریه هایی که به صورت وجه نقد تعیین شده اند، دادگاه محاسبه مهریه به نرخ روز را بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی انجام می دهد تا ارزش واقعی مهریه حفظ شود. این نرخ معمولاً از تاریخ عقد تا زمان دریافت مهریه محاسبه می شود. اما برای مهریه های سکه، نیازی به محاسبه نرخ روز نیست، زیرا ارزش سکه با قیمت بازار تعیین می شود و زن به همان تعداد سکه مطالبه می کند. البته، نوع سکه (تمام بهار آزادی، نیم یا ربع سکه، طرح قدیم یا جدید) باید طبق عقدنامه یا توافق طرفین مشخص باشد.

انصراف از اجرای مهریه در اداره ثبت و رجوع به دادگاه

گاهی ممکن است زن پس از شروع فرآیند اجرای مهریه از طریق ثبت، تصمیم به انصراف و مراجعه به دادگاه خانواده بگیرد. این تصمیم معمولاً زمانی اتخاذ می شود که در اداره ثبت، اموال قابل توقیفی از مرد شناسایی نشود یا زن به دلایل دیگری صلاح دید کند که مسیر قضایی کارآمدتر است.

شرایط و دلایل انصراف

زن می تواند در هر مرحله ای از عملیات اجرایی ثبتی، از ادامه آن انصراف دهد. این تصمیم باید به صورت کتبی به اداره اجرای ثبت اعلام شود. دلایل رایج برای انصراف عبارتند از:

• عدم شناسایی اموال کافی از سوی مرد در ثبت.
• تمایل به طرح همزمان دعاوی دیگر در دادگاه (مانند طلاق، نفقه).
• پیچیدگی های فرآیند ثبتی یا طولانی شدن مراحل آن.

گواهی عدم وصول مهریه از اداره ثبت

یکی از مهمترین مراحل در صورت انصراف از اجرای مهریه در اداره ثبت، دریافت گواهی عدم وصول از اداره ثبت است. این گواهی تأیید می کند که زن علی رغم اقدامات انجام شده، موفق به دریافت مهریه خود از طریق اداره ثبت نشده است. گواهی عدم وصول، برای طرح دعوای مطالبه مهریه در دادگاه خانواده، مدرکی ضروری محسوب می شود و به دادگاه نشان می دهد که زن قبلاً از مسیر قانونی ثبت اقدام کرده و به نتیجه نرسیده است.

هزینه های احتمالی مربوط به انصراف

در صورتی که زن از مطالبه مهریه انصراف دهد و هیچ مالی توقیف نشده یا به مرحله مزایده نرسیده باشد، معمولاً نیازی به پرداخت هزینه خاصی نیست. اما اگر اموالی از مرد توقیف شده باشد و پرونده به مرحله مزایده رسیده باشد، ممکن است بخشی از هزینه های اجرایی (مانند نیم عشر دولتی) از زن مطالبه شود، هرچند که اصولاً حق الاجرا از مدیون (مرد) دریافت می شود. برای اطلاع دقیق از هزینه ها در هر مرحله، بهتر است از مسئول اجرای ثبت استعلام شود.

جمع بندی و توصیه پایانی

اجرای مهریه، یک حق قانونی و شرعی برای زن است که می تواند از طریق اداره ثبت یا دادگاه خانواده پیگیری شود. انتخاب مسیر مناسب، آگاهی از مدارک لازم، قوانین به روز (به خصوص لغو بخشنامه ۱۳۹۸ و تحولات سال ۱۴۰۳) و نکات حقوقی مانند ممنوع الخروجی بابت مهریه، مستثنیات دین مهریه، قانون ۱۱۰ سکه مهریه و فرار از دین مهریه، اهمیت بالایی دارد.

در این فرآیند پیچیده، حضور یک وکیل متخصص مهریه می تواند به عنوان یک راهنمای مطمئن، به تسریع وصول مهریه و جلوگیری از اشتباهات حقوقی کمک شایانی کند. با داشتن اطلاعات دقیق و مشاوره حقوقی مناسب، می توانید با اطمینان خاطر بیشتری برای احقاق حق خود اقدام کنید.