آشک آور آشک آور اسپری فلفل

اسپری فلفل و گاز اشک آور ابزارهایی هستند که برای کنترل موقعیت های خاص یا دفاع شخصی استفاده می شوند، اما مواجهه با آن ها می تواند عوارض ناخواسته ای داشته باشد. شناخت دقیق این مواد، ترکیبات شیمیایی و مکانیسم اثرگذاری آن ها برای درک صحیح خطرات و نحوه مقابله با عوارض ناشی از آن ها بسیار مهم است. این مقاله به بررسی جامع اسپری فلفل و گاز اشک آور، از تعریف و ترکیبات گرفته تا اثرات بر بدن، اقدامات اولیه پس از مواجهه و جنبه های قانونی حمل و استفاده از آن ها در ایران می پردازد تا شما با آگاهی کامل از این موضوع، بتوانید تصمیمات بهتری در مواجهه با این شرایط اتخاذ کنید. این آگاهی نه تنها به حفظ سلامت فردی کمک می کند، بلکه از بروز مشکلات حقوقی احتمالی نیز پیشگیری خواهد کرد.

شناخت اسپری فلفل و گاز اشک آور

اسپری فلفل و گاز اشک آور، هر دو به عنوان ابزارهای بازدارنده و کنترل کننده شناخته می شوند، اما تفاوت های اساسی در ترکیبات، مکانیزم اثر و کاربردهایشان دارند. درک این تفاوت ها برای مواجهه صحیح با آن ها و شناخت جنبه های قانونی شان ضروری است.

اسپری فلفل چیست؟

اسپری فلفل یک ترکیب شیمیایی است که از فلفل های تند استخراج می شود و در یک اسپری تحت فشار نگهداری می گردد. هدف اصلی از طراحی این اسپری، ایجاد سوزش و التهاب شدید در چشم ها، بینی، دهان و پوست فرد هدف است تا به طور موقت او را ناتوان سازد. این ابزار در موارد مختلفی کاربرد دارد؛ از دفاع شخصی در برابر مهاجمان گرفته تا استفاده توسط نیروهای انتظامی برای کنترل شورش ها و حتی مقابله با حیوانات وحشی نظیر خرس یا سگ های مهاجم. قدرت بازدارندگی بالای آن، اسپری فلفل را به گزینه ای رایج در موقعیت های اضطراری تبدیل کرده است.

ترکیبات اصلی اسپری فلفل

ماده فعال اصلی در اسپری فلفل، ترکیبی به نام کپسایسین (Capsaicin) است. این ماده همان عنصری است که عامل تندی و سوزانندگی فلفل ها شناخته می شود. برای تولید اسپری فلفل، کپسایسین از فلفل های تند (معمولاً فلفل کایِن یا گونه های مشابه) استخراج می شود. این فرآیند استخراج نیازمند یک ماده حلّال مانند اتانول است که کپسایسین را از بافت فلفل جدا می کند. سپس، به کپسایسین استخراج شده، یک ترکیب امولسیون کننده مانند پروپیلن گلیکول (Propylene Glycol) افزوده می شود تا ماده حاصل به شکلی محلول در آب درآید. این ترکیب محلول، پس از فشرده سازی در محفظه اسپری، به صورت یک ترکیب هواپخش (آئروسل) قابل استفاده خواهد بود. غلظت کپسایسین در اسپری های فلفل مختلف، متفاوت است و معمولاً بین 0.18 تا 3 درصد متغیر است که نشان دهنده قدرت و شدت اثرگذاری آن است.

مکانیزم اثرگذاری اسپری فلفل

کپسایسین موجود در اسپری فلفل، با تحریک مستقیم گیرنده های درد و حرارت در غشاهای مخاطی چشم، بینی، دهان و پوست، عمل می کند. این گیرنده ها که به نام گیرنده های TRPV1 شناخته می شوند، در واکنش به کپسایسین، سیگنال های درد و سوزش شدیدی را به مغز ارسال می کنند. در نتیجه این تحریک، عوارضی مانند سوزش شدید، اشک ریزش فراوان، قرمزی چشم ها، سرفه، تنگی نفس و التهاب پوستی به سرعت ظاهر می شوند. این واکنش ها موقتی هستند، اما برای مدت زمانی مشخص (معمولاً 20 تا 90 دقیقه) باعث ناتوانی فرد هدف می شوند و او را از ادامه فعالیت باز می دارند.

گاز اشک آور چیست؟

گاز اشک آور، برخلاف اسپری فلفل که ماده فعال آن از طبیعت گرفته می شود، یک ترکیب شیمیایی کاملاً سنتتیک است که عمدتاً توسط نیروهای امنیتی و پلیس برای کنترل جمعیت و متفرق کردن شورش ها به کار می رود. این گاز با ایجاد تحریک شدید در اعصاب حسی بدن، به ویژه در چشم ها و مجاری تنفسی، باعث ناتوانی موقت افراد می شود. کاربرد اصلی آن در موقعیت هایی است که نیاز به کنترل گروه کثیری از افراد با حداقل آسیب فیزیکی جدی وجود دارد.

ترکیبات اصلی گاز اشک آور

گاز اشک آور شامل ترکیبات شیمیایی مختلفی است که هر یک دارای خواص تحریک کننده قوی هستند. رایج ترین و شناخته شده ترین ترکیبات عبارتند از:

• کلرواستافنون (CN): یکی از اولین و رایج ترین ترکیبات مورد استفاده در گاز اشک آور که اثر تحریک کننده قوی بر چشم و مجاری تنفسی دارد.
• ۲-کلروبنزیلیدن مالونونیتریل (CS): این ترکیب که امروزه بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد، نسبت به CN اثر قوی تر و ماندگارتری دارد و عوارض شدیدتری ایجاد می کند.
• کلروپیکرین (PS): این ماده علاوه بر اثرات اشک آور، می تواند عوارض تنفسی جدی تری ایجاد کند.
• دیبنزوکسازپین (CR): یکی دیگر از ترکیبات قوی گاز اشک آور که اثرات شدیدتری نسبت به CS دارد و می تواند تا مدت ها روی پوست باقی بماند.

این ترکیبات، پس از انتشار در هوا، به سرعت جذب غشاهای مخاطی می شوند و واکنش های جسمی شدیدی را برانگیخته می کنند.

مکانیزم اثرگذاری گاز اشک آور

مکانیزم اثر گاز اشک آور بر پایه تحریک شدید اعصاب حسی، به ویژه اعصاب قرنیه چشم و غشاهای مخاطی دستگاه تنفسی است. مولکول های این گاز با اتصال به گیرنده های درد (TRPVA1) در این نواحی، سیگنال های درد بسیار قوی را به مغز ارسال می کنند. این تحریک باعث واکنش های دفاعی شدید بدن می شود که شامل اشک ریزش فراوان، سوزش و درد شدید در چشم ها، تاری دید موقت، سرفه شدید، تنگی نفس، آبریزش بینی و گلودرد است. این عوارض به دلیل ایجاد ناتوانی موقت و عدم توانایی فرد در باز کردن چشم ها، به متفرق شدن جمعیت کمک می کند.

تفاوت های کلیدی بین اسپری فلفل و گاز اشک آور

با وجود شباهت در کاربرد به عنوان عوامل بازدارنده، اسپری فلفل و گاز اشک آور از جهات مختلفی با یکدیگر متفاوت هستند. درک این تفاوت ها برای تشخیص ماهیت ماده، شدت عوارض و روش های درمانی مناسب بسیار حیاتی است.

ویژگی	اسپری فلفل (OC)	گاز اشک آور (CS/CN/CR)
ماده فعال اصلی	کپسایسین (استخراج از فلفل)	کلرواستافنون، مالونونیتریل، کلروپیکرین، دیبنزوکسازپین (ترکیبات سنتتیک)
منبع	طبیعی (فلفل)	مصنوعی (شیمیایی)
مکانیزم اثر	تحریک گیرنده های درد و حرارت (TRPV1)	تحریک گیرنده های درد (TRPVA1) و اعصاب حسی
شدت اثر	سوزش شدید، التهاب موقت، کوری موقت	درد شدیدتر، اشک ریزش بسیار زیاد، ناتوانی حاد تنفسی، کوری موقت
مدت زمان اثر	معمولاً 20 تا 90 دقیقه (سوزش تا 24 ساعت)	معمولاً 10 تا 30 دقیقه (عوارض تنفسی طولانی تر)
عوارض تنفسی	سرفه، تنگی نفس، آبریزش بینی	سرفه شدید، تنگی نفس حاد، گلو درد، احساس خفگی
کاربردهای رایج	دفاع شخصی، کنترل حیوانات، کنترل شورش (در مقیاس کوچکتر)	کنترل شورش توسط نیروهای امنیتی، متفرق کردن جمعیت
اقدامات اولیه پس از مواجهه	پرهیز از آب خالص، استفاده از حرارت، محلول های قلیایی/اسیدی رقیق	شستشو با آب و صابون، تعویض لباس

اثرات و عوارض مواجهه

مواجهه با اسپری فلفل و گاز اشک آور می تواند طیف وسیعی از عوارض جسمی را به دنبال داشته باشد که شدت و مدت زمان آن ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوارض نه تنها ناخوشایند هستند، بلکه در برخی افراد و شرایط خاص، می توانند خطرات جدی تری را به همراه داشته باشند.

عوارض جسمی اسپری فلفل

اسپری فلفل به سرعت پس از تماس با پوست و غشاهای مخاطی، واکنش های شدیدی را ایجاد می کند:

• چشم ها: سوزش شدید و غیرقابل تحمل، اشک ریزش فراوان، قرمزی و التهاب قرنیه. این عوارض می توانند منجر به کوری موقت شوند که معمولاً 15 تا 30 دقیقه به طول می انجامد. در موارد تکرار مواجهه، امکان التهاب مزمن قرنیه وجود دارد.
• مجاری تنفسی: تماس با ذرات اسپری فلفل باعث تنگی نفس، سرفه های شدید، آبریزش بینی و احساس خفگی می شود. التهاب گلو و مجاری هوایی ریه ها نیز از عوارض شایع است.
• پوست: در ناحیه تماس، پوست دچار سوزش شدید، قرمزی و التهاب می شود. این احساس مانند سوختگی است و ممکن است با بثورات پوستی همراه باشد.

مدت زمان و شدت این عوارض بسته به غلظت کپسایسین در اسپری، میزان مواجهه و حساسیت فردی متفاوت است. عموماً عوارض حاد طی 20 تا 90 دقیقه کاهش می یابند، اما سوزش، التهاب و قرمزی چشم ها می تواند تا 24 ساعت نیز ادامه داشته باشد.

عوارض جسمی گاز اشک آور

گاز اشک آور نیز با تحریک کنندگی قوی، عوارض مشابه اما غالباً شدیدتری ایجاد می کند:

• چشم ها: سوزش و درد بسیار شدید، اشک ریزش بی وقفه و نابینایی کوتاه مدت از عوارض اصلی هستند. در مواردی که مواجهه طولانی یا غلظت بالا باشد، امکان آسیب به قرنیه و حتی بینایی وجود دارد، اگرچه اغلب موقت است.
• مجاری تنفسی: سرفه شدید و مکرر، تنگی نفس و احساس خفگی، گلودرد و گرفتگی صدا. این عوارض می توانند برای افراد دارای مشکلات تنفسی بسیار خطرناک باشند.
• پوست: تحریک، سوزش، قرمزی و گاهی تاول های کوچک روی پوست ظاهر می شوند.

برخی از عوارض گاز اشک آور، مانند سرفه و تنگی نفس، می توانند شبیه به علائم بیماری هایی نظیر آنفولانزا یا حتی کرونا باشند که تشخیص اولیه را دشوار می سازد.

افراد آسیب پذیر در مواجهه با اسپری فلفل و گاز اشک آور

در حالی که اسپری فلفل و گاز اشک آور برای اکثر افراد عوارض موقتی ایجاد می کنند، برخی گروه ها به دلیل وضعیت جسمانی خاص خود، آسیب پذیری بیشتری دارند و ممکن است با خطرات جدی تری مواجه شوند:

• کودکان: به دلیل جثه کوچکتر و سیستم تنفسی حساس تر، کودکان در برابر این مواد بسیار آسیب پذیرتر هستند و ممکن است دچار مشکلات تنفسی شدید شوند.
• سالمندان: افراد مسن، به ویژه آن هایی که دارای بیماری های زمینه ای هستند، واکنش های شدیدتری نشان می دهند و عوارض ممکن است برای آن ها طولانی تر و جدی تر باشد.
• افراد دارای بیماری های تنفسی (مانند آسم): مواجهه با این گازها می تواند باعث حملات آسمی شدید، تنگی نفس حاد و حتی نارسایی تنفسی در این افراد شود.
• افراد دارای آلرژی های پوستی: کسانی که پوست حساسی دارند یا به آلرژی های پوستی مبتلا هستند، ممکن است دچار واکنش های التهابی شدیدتر و بثورات پوستی گسترده شوند.
• زنان باردار: مواجهه با این مواد شیمیایی، به ویژه در غلظت های بالا، می تواند برای سلامتی مادر و جنین خطرناک باشد، اگرچه مطالعات مستقیمی در مورد اثرات تراتوژنیک (آسیب رسان به جنین) آن ها محدود است.
• افراد دارای بیماری های قلبی عروقی: استرس و تنگی نفس ناشی از مواجهه می تواند فشار زیادی بر سیستم قلبی عروقی وارد کند و برای این افراد خطرآفرین باشد.

عوارض بلندمدت احتمالی

در حالی که اکثر عوارض اسپری فلفل و گاز اشک آور موقتی هستند، مواجهه مکرر یا طولانی مدت، به ویژه در غلظت های بالا، می تواند عوارض بلندمدت تری به دنبال داشته باشد. مطالعات نشان می دهند که تکرار مواجهه با کپسایسین یا ترکیبات اشک آور، ممکن است منجر به حساسیت قرنیه یا التهاب مزمن در مجاری تنفسی شود. اگرچه پژوهش ها اغلب حدت بینایی ماندگار را گزارش نکرده اند، اما آسیب های میکروسکوپی به قرنیه یا بافت های ریوی قابل تصور است. مواردی از برونشیت مزمن یا آسم ناشی از مواجهه طولانی مدت با گاز اشک آور در برخی گزارش ها ذکر شده است. با این حال، نیاز به تحقیقات بیشتری برای تعیین دقیق میزان و نوع این عوارض بلندمدت وجود دارد.

اقدامات پس از مواجهه و کمک های اولیه

مواجهه با اسپری فلفل یا گاز اشک آور می تواند بسیار ترسناک و دردناک باشد. انجام صحیح و به موقع اقدامات اولیه، نقش حیاتی در کاهش شدت عوارض و جلوگیری از آسیب های احتمالی دارد. حفظ آرامش و واکنش مناسب، کلید مدیریت این وضعیت است.

اصول کلی

اولین گام پس از مواجهه، رعایت چند اصل کلی است که می تواند تفاوت بزرگی در تجربه شما ایجاد کند:

1. حفظ آرامش: استرس و وحشت می تواند علائم را تشدید کند. سعی کنید نفس عمیق بکشید و آرامش خود را حفظ کنید.
2. عدم مالش چشم و پوست: مالیدن نواحی آلوده، باعث پخش شدن بیشتر مواد شیمیایی و افزایش سوزش می شود. از لمس صورت خودداری کنید.
3. دوری از محل آلوده و قرار گرفتن در معرض هوای آزاد: به سرعت از محل آلوده دور شوید و به سمتی بروید که باد می وزد یا هوای تازه جریان دارد. باد پنکه یا کولر می تواند در کاهش سوزش و دفع ذرات از پوست و چشم مؤثر باشد.
4. خارج کردن لنزهای تماسی: اگر از لنزهای تماسی استفاده می کنید، آن ها را به سرعت و با احتیاط خارج کنید، زیرا لنزها می توانند ذرات شیمیایی را جذب کرده و عوارض را طولانی تر کنند.
5. تکان دادن سر و چشمک زدن: به آرامی سر خود را تکان دهید و پشت سر هم چشمک بزنید تا به خروج مواد از چشم کمک کنید.

اقدامات خاص برای اسپری فلفل

نکته بسیار مهم این است که برای رفع اثر اسپری فلفل، هرگز از آب خالص استفاده نکنید! آب خالص باعث فعال شدن مجدد کپسایسین می شود و سوزش را افزایش می دهد. این یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که افراد در مواجهه با اسپری فلفل مرتکب می شوند.

• استفاده از حرارت: یکی از روش های سنتی برای کاهش اثر اسپری فلفل، قرار گرفتن در معرض حرارت است. دود سیگار، دود کارتن سوخته یا هر منبع گرمای ملایم دیگر می تواند به تبخیر و دفع کپسایسین از روی پوست و غشاهای مخاطی کمک کند و سوزش را به سرعت کاهش دهد.
• شستشو با محلول های قلیایی رقیق: محلول های قلیایی رقیق می توانند به خنثی کردن کپسایسین (که یک ماده روغنی است) کمک کنند.
  • مالوکس (Maalox): استفاده از ضد اسید مایع مانند مالوکس رقیق شده با آب، برای شستشوی چشم ها و صورت می تواند مؤثر باشد.
  • شیر: شیر حاوی کازئین است که یک پروتئین چربی دوست است و می تواند کپسایسین را جذب و از بین ببرد. شستشو با شیر سرد می تواند به کاهش سوزش کمک کند.
  • شامپوی بچه رقیق شده: شامپوی بچه که فاقد مواد شیمیایی تحریک کننده است، می تواند در رقیق کردن و شستشوی ملایم کپسایسین از روی پوست و مو مفید باشد.
• استفاده از مواد اسیدی رقیق: محلول های اسیدی ملایم نیز می توانند در خنثی کردن کپسایسین مؤثر باشند.
  • سرکه سیب یا آبلیمو رقیق شده: مخلوطی از سرکه سیب یا آبلیمو با آب (به نسبت یک به ده) می تواند به شستشوی نواحی آلوده کمک کند.
• روغن ها: روغن های گیاهی مانند روغن کانولا یا روغن زیتون می توانند کپسایسین را در خود حل کنند و به دفع آن کمک کنند. مقدار کمی از این روغن ها را روی یک پارچه تمیز ریخته و به آرامی روی پوست بکشید.
• عدم استفاده از لوسیون و کرم های روغنی: لوسیون ها و کرم های بر پایه روغن می توانند باعث حبس کپسایسین روی پوست شوند و مدت زمان سوزش را افزایش دهند. از مصرف این مواد خودداری کنید.

برای رفع اثر اسپری فلفل، از آب خالص استفاده نکنید؛ آب می تواند کپسایسین را فعال تر کرده و سوزش را تشدید کند. بهترین گزینه ها شامل قرار گرفتن در معرض حرارت ملایم، استفاده از شیر، مالوکس رقیق شده یا محلول های اسیدی/قلیایی رقیق هستند.

اقدامات خاص برای گاز اشک آور

در مواجهه با گاز اشک آور، اقدامات متفاوتی نسبت به اسپری فلفل توصیه می شود:

• شستشو با آب و صابون: برخلاف اسپری فلفل، آب و صابون برای گاز اشک آور بسیار مؤثر است. هرچه سریع تر لباس های آلوده را درآورید و با آب فراوان و صابون (به ویژه صابون های بدون روغن و عطر) دوش بگیرید.
• تعویض لباس های آلوده: لباس های آلوده را سریعاً درآورده و در یک کیسه پلاستیکی جداگانه قرار دهید تا از پخش شدن بیشتر مواد شیمیایی جلوگیری شود. سعی کنید لباس ها را دور از تماس با پوست خود تعویض کنید.
• استفاده از ماسک خیس: اگر در محیطی هستید که هنوز گاز اشک آور وجود دارد، یک دستمال یا ماسک را با آب خیس کنید و روی دهان و بینی خود قرار دهید. این کار می تواند تا حدی از ورود ذرات به مجاری تنفسی جلوگیری کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در برخی موارد، عوارض اسپری فلفل یا گاز اشک آور جدی تر از آن چیزی است که با کمک های اولیه خانگی قابل درمان باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوری به پزشک مراجعه کنید:

• ماندگاری طولانی عوارض: اگر سوزش چشم، پوست یا مشکلات تنفسی پس از چند ساعت بهبود نیافت و ادامه داشت.
• مشکلات تنفسی جدی: تنگی نفس شدید، سرفه مداوم همراه با خلط یا خون، خس خس سینه یا احساس خفگی که بهبود نمی یابد.
• درد شدید چشم و کاهش بینایی: اگر درد چشم غیرقابل تحمل شد، بینایی به طور قابل توجهی کاهش یافت یا دچار تاری دید پایدار شدید.
• واکنش های آلرژیک شدید: تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو، کهیر و بثورات پوستی گسترده.
• علائم سیستمیک: تب، سرگیجه، حالت تهوع یا استفراغ شدید، ضعف عمومی یا هر علامت غیرعادی دیگر.
• افراد آسیب پذیر: در مورد کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد دارای بیماری های زمینه ای، حتی علائم خفیف تر نیز باید توسط پزشک بررسی شوند.

جنبه های قانونی حمل و استفاده در ایران

حمل و استفاده از اسپری فلفل و گاز اشک آور در ایران، برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر، دارای محدودیت های قانونی سختگیرانه ای است و افراد عادی اجازه حمل این وسایل را بدون مجوز ندارند. عدم آگاهی از این قوانین می تواند منجر به پیامدهای حقوقی جدی شود.

تعریف قانونی شوکر و اسپری اشک آور (فلفل)

بر اساس آیین نامه اجرایی قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز، برخی از اصطلاحات کلیدی به شرح زیر تعریف شده اند:

• اقلام و مواد تحت کنترل: این اصطلاح شامل کلیه اقلام، مواد و تجهیزاتی است که تولید، ساخت، مونتاژ، واردات، صادرات، ترانزیت، ترخیص، حمل، نگهداری و هرگونه معامله آن ها تحت کنترل قوانین مربوطه قرار دارد. این اقلام شامل انواع مواد محترقه، ناریه، منفجره، شیمیایی، رادیواکتیو، میکروبی، گازهای بی هوش کننده، بی حس کننده، اشک آور، شوک دهنده ها و تجهیزات نظامی و انتظامی می شود.
• گازهای اشک آور، بی هوش کننده و بی حس کننده: این گازها، آن دسته از موادی هستند که موجب تحریک و سوزش شدید به همراه آب ریزش از چشم و بینی، اختلال تنفسی و ناتوانی موقت جسمانی می شوند. به دلیل همین خاصیت ناتوان کنندگی، از آن ها در ساخت تجهیزات دفاع شخصی و ضد شورش مانند افشانه ها استفاده می گردد.
• شوک دهنده ها (شوکرها): هر نوع وسیله ای که انواع انرژی الکتریکی یا غیرالکتریکی را به صورت شوک به بدن انسان وارد کرده و فرد را دچار بی حرکتی و ناتوانی موقت کند، شوک دهنده محسوب می شود.

بنابراین، اسپری فلفل به دلیل ترکیبات اشک آور خود، در دسته گازهای اشک آور قرار می گیرد و مشمول قوانین مربوط به اقلام و مواد تحت کنترل است.

ارگان اعطای مجوز

حمل و نگهداری اسپری فلفل و شوکر برای افراد عادی ممنوع است. تنها در موارد خاص و برای مشاغل مشخصی که به دلیل حساسیت شغلی نیاز به این وسایل دفاع شخصی دارند، مجوز حمل صادر می شود. مرجع اصلی اعطای این مجوزها در ایران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است. این موضوع بر اساس تبصره بند (ث) ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و نیز مصوبات شورای امنیت کشور تعیین شده است. مشاغلی نظیر وکلا، طلافروشان، صرافان و پزشکان، ممکن است در صورت احراز شرایط خاص و نیاز مبرم، بتوانند برای دریافت مجوز اقدام کنند. فرآیند اخذ مجوز مستلزم ارائه درخواست، بررسی صلاحیت و گذراندن مراحل اداری مربوطه در نیروی انتظامی است.

مجازات حمل و نگهداری غیرمجاز

بر اساس قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز، حمل، نگهداری، خرید، فروش، توزیع و ساخت و مونتاژ اقلام تحت کنترل مانند اسپری فلفل و شوکر، جرم محسوب می شود و دارای مجازات های تعزیری است. این قانون، تفاوت هایی در مجازات اسپری فلفل و شوکر قائل شده که در ادامه به تفصیل مواد قانونی مربوطه را بررسی می کنیم:

ماده ۱۱ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات: (قاچاق، ساخت و مونتاژ)

این ماده به جرایم مربوط به قاچاق و ساخت و مونتاژ اقلام یا مواد تحت کنترل می پردازد:

1. الف ـ مواد رادیواکتیو یا میکروبی، به حبس از بیست و پنج تا سی سال.
2. ب ـ مواد منفجره نظامی یا شیمیایی، به حبس از پنج تا ده سال.
3. پ ـ مواد ناریه یا منـفجره غیرنظامی، به حبس از دو تا پنج سال و جزای نقدی یک تا دو برابر ارزش مواد کشـف شده و در صـورتی که هدف از ارتکاب جرم مقاصد غـیرامنیتی از قبیل بهره برداری غیرمجاز از معادن باشد، به حبس از شش ماه تا دو سال.
4. ت ـ گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور، به حبس از دو تا پنج سال. (شامل اسپری فلفل)
5. ث ـ مواد محترقه و شوک دهنده ها (شوکرها)، به حبس از شش ماه تا دو سال.

ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات: (خرید، نگهداری، حمل، توزیع، فروش)

این ماده به جرایم مربوط به خرید، نگهداری، حمل، توزیع یا فروش غیرمجاز اقلام یا مواد تحت کنترل می پردازد:

1. الف ـ مواد رادیواکتیو یا میکروبی، به حبس از پانزده تا بیست و پنج سال.
2. ب ـ مواد منفجره نظامی یا شیمیایی، به حبس از دو تا پنج سال.
3. پ ـ مواد ناریه یا منفجره غیرنظامی، به حبس از شش ماه تا دو سال و جزای نقدی یک تا دو برابر ارزش مواد کشف شده و در صورتی که هدف از ارتکاب جرم مقاصد غیرامنیتی از قبیل بهره برداری غیرمجاز از معادن باشد، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه.
4. ت ـ گازهای بی حس کننده، بیهوش کننده و اشک آور، به حبس از شش ماه تا دو سال. (شامل اسپری فلفل)
5. ث ـ مواد محترقه و شوک دهنده ها (شوکرها)، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه.

بر اساس مواد فوق، مجازات حمل، نگهداری یا خرید و فروش غیرمجاز اسپری فلفل (به عنوان گاز اشک آور) بین شش ماه تا دو سال حبس است که شدیدتر از مجازات حمل شوکر (نود و یک روز تا شش ماه حبس) می باشد. همچنین، تبصره این ماده به جزای نقدی برای خرید و حمل مواد محترقه غیرمجاز اشاره دارد که مبلغ آن طی مصوبه 25/12/1399 هیأت وزیران به دو تا بیست و پنج میلیون ریال تعدیل شده است.

مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم

در گذشته، ابهاماتی در مورد مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم مربوط به حمل شوکر و اسپری اشک آور وجود داشت. برخی این جرایم را در صلاحیت دادگاه انقلاب می دانستند، در حالی که گروهی دیگر معتقد به صلاحیت دادگاه های عمومی بودند. این اختلاف نظر با صدور رأی وحدت رویه شماره ۷۲۷ مورخ ۲۱/۹/۱۳۹۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور برطرف شد. این رأی صراحتاً اعلام کرد که رسیدگی به جرایم خرید و فروش، حمل و نقل، مخفی کردن و نگهداری سلاح، مهمات، اقلام و مواد تحت کنترل به طور غیرمجاز، از شمول عنوان قاچاق خارج است و در صلاحیت دادگاه عمومی (در حال حاضر دادگاه کیفری 2) قرار می گیرد. این رأی برای تمامی شعب دیوان عالی کشور و دادگاه ها در موارد مشابه لازم الاتباع است و به اختلافات پیشین پایان داد. این موضوع نشان دهنده اهمیت تفکیک دقیق جرایم و مراجع رسیدگی کننده است.

نتیجه گیری

اسپری فلفل و گاز اشک آور، دو ابزار شیمیایی با قدرت بازدارندگی بالا هستند که هرچند در مواقع خاص می توانند مفید واقع شوند، اما شناخت دقیق ماهیت، ترکیبات و عوارض آن ها از اهمیت حیاتی برخوردار است. در این مقاله به بررسی جامع تفاوت های این دو ماده، اثرات آن ها بر سیستم های بدن، اقدامات اولیه ضروری پس از مواجهه و جنبه های قانونی حمل و استفاده آن ها در ایران پرداختیم. از اهمیت حفظ آرامش و عدم استفاده از آب خالص برای اسپری فلفل گرفته تا شناخت دقیق مجازات های قانونی حمل غیرمجاز، تمامی نکات برای حفظ سلامت و جلوگیری از مشکلات حقوقی ارائه شد. آگاهی از این اطلاعات نه تنها به افراد در مواجهه با شرایط اضطراری کمک می کند، بلکه به آن ها امکان می دهد تا از حقوق خود آگاه باشند و از بروز پیامدهای ناخواسته جلوگیری کنند. توصیه می شود همواره از قوانین محلی پیروی کرده و در صورت نیاز به دفاع شخصی، از ابزارهای قانونی و با مجوز مربوطه استفاده کنید و در مواقع مواجهه با این مواد، به سرعت اقدامات ایمنی و در صورت لزوم، کمک پزشکی را دریافت نمایید.

سوالات متداول

آیا اسپری فلفل کشنده است؟

اسپری فلفل به طور کلی جزو سلاح های غیرکشنده طبقه بندی می شود. عوارض آن عمدتاً موقتی بوده و شامل سوزش شدید، تنگی نفس و کوری موقت است. با این حال، در موارد بسیار نادر و در افراد آسیب پذیر (مانند افراد دارای بیماری های حاد تنفسی یا قلبی) یا در صورت مواجهه با دوزهای بسیار بالا، ممکن است عوارض جدی و حتی در موارد استثنایی مرگ آور نیز گزارش شود، اما این امر بسیار نادر است و معمولاً اسپری فلفل مستقیم باعث مرگ نمی شود.

آیا حمل اسپری فلفل بدون مجوز جرم است؟

بله، در ایران حمل، نگهداری، خرید و فروش اسپری فلفل بدون مجوز از نیروی انتظامی جرم محسوب می شود. بر اساس ماده 12 قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات، مجازات حمل غیرمجاز گازهای اشک آور (که اسپری فلفل نیز شامل آن می شود) حبس از شش ماه تا دو سال است.

چه موادی اثر اسپری فلفل را خنثی می کنند؟

برای خنثی کردن اثر اسپری فلفل، از آب خالص استفاده نکنید زیرا می تواند سوزش را تشدید کند. مواد مؤثر برای کاهش سوزش شامل شیر (به دلیل پروتئین کازئین)، محلول های قلیایی رقیق مانند مالوکس رقیق شده، محلول های اسیدی رقیق مانند سرکه سیب یا آبلیمو رقیق شده و همچنین قرار گرفتن در معرض حرارت ملایم (مانند دود سیگار یا کارتن سوخته) است. روغن های گیاهی نیز می توانند به حل کردن کپسایسین و دفع آن کمک کنند.

مدت زمان اثر اسپری فلفل و گاز اشک آور چقدر است؟

مدت زمان عوارض حاد اسپری فلفل معمولاً بین 20 تا 90 دقیقه متغیر است، اما سوزش و التهاب چشم ها ممکن است تا 24 ساعت ادامه یابد. عوارض حاد گاز اشک آور معمولاً 10 تا 30 دقیقه طول می کشد، اما مشکلات تنفسی و تحریک پوست می تواند برای مدت طولانی تری باقی بماند. شدت و مدت زمان دقیق به غلظت ماده، میزان مواجهه و حساسیت فرد بستگی دارد.

آیا در محیط بسته، اثر اسپری فلفل به دیگران هم می رسد؟

بله، در محیط بسته، ذرات اسپری فلفل به راحتی در هوا پخش شده و می توانند بر تمامی افرادی که در آن محیط حضور دارند، حتی اگر مستقیماً مورد هدف قرار نگرفته باشند، تأثیر بگذارند. میزان تأثیرگذاری به حجم محیط، تهویه و غلظت اسپری بستگی دارد. به همین دلیل، استفاده از این اسپری در فضاهای بسته می تواند عوارض ناخواسته ای برای افراد بی گناه نیز به همراه داشته باشد.